Patates ve soğanda ithalat tartışması

Kuru soğan ve patates fiyatındaki artış ülke gündemine oturdu. Hükümet, spekülatif olarak fiyatın artırıldığını ve ithalat yapılacağını açıklarken, bazı sektör temsilcileri ithal edilen patatesin tohum olarak kullanılmasının verimi düşüreceğini ve hastalıkları artıracağını iddia ediyor.

Türkiye son 10 yıllık ortalamaya göre, ortalama 1.5 milyon dekar alanda yılda ortalama 4.5 milyon ton patates üretiyor. Dekar başına verim ise 3 ton civarında. Türkiye İstatistik Kurumu'nun 2018 1.Bitkisel Üretim tahminine göre 2017 yılında 4 milyon 800 bin ton olan patates üretiminin 2018'de 4 milyon 750 bin ton olacağı tahmin edildi. Fakat, bu tahmin yayınlandıktan sonra yağışların olumsuz etkisi nedeniyle üretimin daha da düşük gerçekleşeceği beklentisi var. Kuru soğan üretimi ise Türkiye İstatistik Kurumu verilerine göre 2017 yılında 2 milyon 131 bin ton iken 2018'de 2 milyon ton olacağı tahmin edildi.

Fiyat artışının nedenleri

Patates ve soğandaki fiyat artışının temel nedeni üretimdeki düşüş, hastalık ve iklim değişikliği nedeniyle hasadın yapılamaması. Özellikle patateste en son 2015 yılında bugünkü gibi fiyat yükselmiş ve hükümet o zaman da ithalat seçeneğini gündeme getirmişti. "İran'dan ithal edilecek patates hazır" denilmişti. O dönemde kaçak olarak İran'dan bir miktar patates Türkiye'ye girmiş, ancak resmi olarak ithalat yapılmadı. Fiyattaki artış nedeniyle patates ekimi arttı. Fiyat hızla düştü. Son 3 yıldır patates fiyatı çok düşük seyretti. Dolayısıyla üretici zarar ettiği için patates ekimini azalttı. 2015'te 1 milyon 538 bin 787 dekar alanda patates ekimi yapılırken, 2017'de 1 milyon 428 bin 835 hektara geriledi. 2018'de bunun daha da düşük olduğu ifade ediliyor. Üretimdeki düşüşe bağlı olarak piyasada patates azaldı. Fiyat yükseldi.

İthalat üretimi bitirir

Ekonomi Bakanı Nihat Zeybekçi kuru soğan ve patates ithalatının yapılabileceğini açıkladı. Bu açıklama ile fiyat biraz olsun gerilemiş görünüyor. Fakat gerçekten ithalat yapılırsa üreticiler, patates tohumu üretenler endişeyle üretimin yapılamaz hale geleceğini ve ithalatla birlikte birçok hastalığın ülkeye girebileceğine dikkat çekiyor.

İthal edilen patateslerin bir bölümünün tohum olarak kullanılabileceğini belirten sektör temsilcileri, ithal edilen patatesin tohum olarak kullanılmasının verimi düşüreceğini ve hastalıkları artıracağını iddia ediyor.

İthalatın Mısır veya Avrupa'dan yapılabileceğini bunun da ciddi zaman alacağını belirten sektör temsilcileri Temmuz ayında piyasaya girecek yeni ürünle fiyatın zaten düşeceğini hatırlatarak: "İthalat kısa vadede fiyatı düşürse de üretime ve üreticiye çok büyük zararı olur. Üstelik yeni ürün piyasaya girerken yapılacak ithalat üretimi bitirir. Eylül-Ekim'de kimse patates ekmez. O zaman daha çok ithalat yapmanız gerekecek. Yani kırmızı ette olduğu gibi bu işin sonu gelmez. İthalat arttıkça üretim azalır. Üretim azalınca daha çok ithalat yapmanız gerekecek" yorumunu yapıyor.