Ar-Ge – ekonomik büyüme ilişkine dair son araştırmalar

Ar-Ge harcamalarında meydana gelen % 1'lik bir artış İleri Teknoloji İhracatında % 3.5'luk, GSYİH’da ise % 1.38'lik bir artış meydana getiriyor. Ar-Ge ve İleri Teknoloji İhracatında meydana gelen % 1 lik bir artış ise GSYİH’yı sırası ile % 15.45 ve % 8.35 kadar artırıyor. Bu saptamalar, Gaziantep Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi, İktisat Bölümü öğretim üyesi Doç. Dr. Gökçen Özkan ile doktora öğrencisi Hüseyin Yılmaz’ın araştırmasından…

18'inci yüzyıldan itibaren hem iktisatçıların hem de ülkelerin üzerinde durduğu en önemli göstergelerden birisi ekonomik büyümedir. Ekonomik büyüme kavramını ise gayri safi hasıla ve kişi başı milli gelirde artma olarak ifade edilebilir. Bu konuda Türkiye’de yapılan en güncel incelemelerden biri, Gaziantep Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi, İktisat Bölümü öğretim üyesi Doç. Dr. Gökçen Özkan ile doktora öğrencisi Hüseyin Yılmaz’a ait. Doç. Dr. Gökçen Özkan ile Hüseyin Yılmaz, Ar-Ge ile ekonomik büyüme ve ihracat artışı arasındaki ilişkiye dair son yıllarda yapılan bilimsel araştırmaları güzel biçimde özetledikten sonra kendi araştırmalarının çarpıcı sonuçlarını ortaya koyuyorlar. Bilgi Ekonomisi ve Yönetimi Dergisi’nde yayınlanan “Ar-Ge Harcamalarının Yüksek Teknoloji Ürün İhracatı ve Kişi Başı Gelir Üzerindeki Etkileri: 12 AB Ülkesi ve Türkiye İçin Uygulama (1996-20015)” başlıklı araştırmanın kritik bulgularını Ar-Ge 250 için özetledik.

Ar-Ge’nin etkisine dair güncel araştırmalar

-Özer ve Çiftçi (2009) yaptıkları çalışmada Ar-Ge harcamaları ile genel ihracat, bilgi ve iletişim teknolojileri ihracatı ve yüksek teknoloji ihracatı arasındaki ilişkiyi incelemişlerdir. Yapılan çalışmada yöntem olarak İleri Panel Veri Tekniği kullanılmıştır. Çalışmanın sonucunda OECD ülkeleri için Ar-Ge harcamaları ve ihracat arasında pozitif ve aralarında yoğun bir ilişki olduğu sonucuna ulaşılmıştır. (Özer & Çiftçi, 2009).

-Altın ve Kaya (2009) yaptıkları çalışmada Türkiye için Ar-Ge harcamaları ve büyüme ilişkisini nedensellik bağlamı kapsamında incelemişlerdir. Yapılan bu inceleme için yöntem olarak VEC (Vector Error Correction) modeli seçilmiştir. Yapılan analizler sonucunda kısa dönemde Ar-Ge harcamaları ve ekonomik büyüme arasında herhangi bir ilişki bulunamamış, fakat Ar-Ge harcamalarının uzun dönemde ekonomik büyümenin nedeni olduğu sonucuna varılmıştır (Altın & Kaya, 2009).

-Samimi ve Alerasoul (2009), 2000-2006 yıllarını baz alarak 30 gelişmekte olan ülke çalışma yapmışlardır. Yapılan çalışmada yöntem olarak Panel Veri yöntemi uygulanmıştır. Yapılan çalışma sonucunda baz alınan 30 gelişmekte ülke için Ar-Ge harcamalarının ekonomik büyüme üzerinde etkisi olmadığı tespit edilmiştir (Samimi & Alerasoul, 2009).

-Yaylalı, Akan ve Işık (2010) yaptıkları çalışmada Ar-Ge harcamalarının ekonomik büyümeye etkisini incelemişlerdir. Çalışmada Türkiye'de 1990-2009 yılları baz alınmış olup, yöntem olarak ADF, eş-bütünleşme ve nedensellik testleri kullanılmıştır. Yapılan analizler soncunda Ar-Ge harcamaları ve Ar&Ge yatırım harcamalarıyla ekonomik büyüme arasında tek yönlü bir ilişkinin var olduğu görülmüştür. Bu ilişkide Ar-Ge yatırım harcamalarından ekonomik büyümeye doğru nedensellik görülmüştür (Yaylalı, Alkan, & Işık, 2010).

-Genç ve Atasoy (2010) yaptıkları çalışmada 1997-2008 yılları arasında 34 ülke için Ar-Ge ve ekonomik büyüme arasındaki ilişkiyi incelemişlerdir. Yapılan çalışmada yöntem olarak panel nedensellik testi uygulanmıştır. Yapılan analizler sonucunda Ar-Ge harcamaları ve ekonomik büyüme arasında tek yönlü bir etkileşim olduğu ve bu yönün Ar-Ge harcamalarından ekonomik büyümeye doğru olduğu görülmüştür (Genç & Atasoy, 2010).

-Suna (2010) yaptığı çalışmada Türkiye için AR‐GE harcamaları ve ekonomik büyüme arasındaki ilişkiyi incelemişti. Yapılan bu inceleme için Johansen Eşbütünleşme yöntemi seçilmiş ve 1990-2008 yılları arasındaki anlamlı veriler kullanılmıştır. Yapılan analizler sonucunda her iki değişken arasında eşbütünleşme ilişkisinin var olduğu saptanmış ve uzun dönemde belirlenen değişkenler birbirleri ile etkileşim halinde olduğu görülmüştür. Kısa dönem için Granger nedensellik testi uygulanmış ve bunun sonucunda AR‐GE harcamalarının GSYİH’yi pozitif yönde etkilediği görülmüştür (Korkmaz, 2010).

-Gülmez ve Yardımcıoğlu (2012) yaptıkları çalışmada 1990-2010 dönemi baz alınarak 21 OECD ülkesinde Ar-ge harcamaları ve ekonomik büyüme arasındaki uzun dönemde meydana gelen ilişkiyi incelemişlerdir. Yapılan çalışma sonucunda Ar-Ge harcamaları ve kişi başına düşen GSYH-Ekonomik Büyüme arasında uzun dönemde pozitif ve anlamlı bir ilişki olduğu görülmüştür. Genel olarak kişi başına düşen Ar-Ge harcamaları ve ekonomik büyüme birbirleri
arasında etkileşimde olduğunu ve bu etkileşimin pozitif ve anlamlı olduğu görülmüştür (Gülmez & Yardımcıoğlu, 2012).

-Göçer (2013) yaptığı çalışmada Ar-Ge harcamalarının bilgi iletişim teknolojileri ihracatı, teknoloji ürün ihracatı, ekonomik büyüme ve toplam ihracata etkisini incelemiştir. Bunun yanında yüksek teknoloji ürün ihracatının dış ticarete etkisi ayrı bir kısımda analiz edilmiştir. Yapılan çalışma 11 Asya ülkesinin, 1996-2012 yılları arasındaki verileri analiz edilmiştir. Yapılan analizler yatay kesit bağımlılığını göz önünde bulunduran panel veri analizi yöntemiyle incelemiştir. Çalışmanın sonucunda Ar-Ge harcamalarında meydana gelen % 1'lik artışın yüksek teknoloji ürün ihracatını % 6,5, bilgi iletişim teknolojilerinde yapılan ihracatı % 0,6 ve ekonomik büyümeyi % 0,43 oranında arttığı yapılan hesaplamalar sonucu görülmüştür (Göçer, 2013).

-Aamaghouss ve Ibourk (2013), 2001-2009 yıllarını baz alarak OECD ülkeleri için bir çalışma yapmışlardır. Yapılan çalışmada Girişimcilik, Yenilik ve Ekonomik Büyüme arasından ki ilişkiyi Panel Veri analizi kullanarak incelenmiştir. Bu analiz sonucunda girişimciliğin ve yeniliğin ekonomik büyüme üzerinde pozitif etkisi olduğu sonucuna varmışlardır (Amaghouss & Ibourk, 2013)

-Akıncı ve Sevinç (2013) yaptıkları çalışmada. 1990-2011 yılları baz alarak Türkiye'de Ar-Ge harcamaları ve ekonomik büyüme arasındaki ilişkiyi incelemişlerdir. Yapılan çalışmada yöntem olarak Johansen–Juselius eşbütünleşme testi uygulanmış olup,uzun dönemde Ar-Ge harcamaları ve ekonomik büyüme arasında bir ilişkinin olmadığı görülmüştür. Granger nedensellik analizi testi uygulandığı zaman ise Ar-Ge harcamaları ve ekonomik büyüme arasında tek yönlü bir nedensellik ilişkisinin olduğu görülmüştür. Yapılan tüm analiz sonuçları incelendiğinde ise Türkiye'de Ar-Ge harcamaları ve ekonomik büyüme arasında pozitif bir ilişkinin olduğu sonucuna varılmıştır (Akıncı & Sevinç, 2013).

-Özcan ve Arı (2014) yaptıkları çalışmada Ar-Ge harcamaları ve ekonomik büyüme arasındaki ilişkiyi incelemişlerdir. 1990-2011 yılları baz alınarak 15 OECD ülkesi analiz edilmiş olup, yöntem olarak Panal Veri Modeli kullanılmıştır. Yapılan analiz sonuçlarına göre Ar-Ge harcamalarının ekonomik büyümeye pozitif yönde etki ettiği görülmüştür (Özcan & Arı, 2014).

-Altıntaş ve Mercan (2015) yaptıkları çalışmada Ar-Ge harcamalarının ekonomik büyüme üzerindeki etkilerinin üretim fonksiyonu yardımıyla incelemişlerdir. Panel Eşbütünleme Analizi ile yapılan çalışma 21 OECD ülkesinin 1996-2011 verileri kullanarak hazırlanmıştır. Çalışma sonucunda Ar-ge harcamalarında meydana gelen 1 birimlik artışın ekonomik büyümeyi 3.4 birim arttırdığı görülmüştür. Diğer değişkenler olan sabit sermayedeki 1 birim artışın işgücü artışını 0.21 birim ve ekonomik büyümeyi 0.20 birim arttırdığı görülmüştür (Altıntaş & Mercan, 2015).

-Dam ve Yıldız (2016) yaptıkları çalışmada 2000-2012 dönemi için BRICS-TM ülkelerini (Brezilya, Rusya, Hindistan, Çin, Güney Afrika, Türkiye ve Meksika) ele almışlardır. Ar-Ge ve inovasyonun ekonomik büyüme üzerindeki etkisini araştırmak için Panel Veri Analiz modelini kullanmışlardır. Yapılan çalışma sonucunda Ar-Ge ve inovasyonun ekonomik büyüme pozitif yönde etkilediği sonucuna varılmıştır (Dam & Yıldız, 2016).

Yüksek teknoloji ihracatı ile GSYH ilişkisi

Gaziantep Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi, İktisat Bölümü öğretim üyesi Doç. Dr. Gökçen Özkan ile doktora öğrencisi Hüseyin Yılmaz’ın çalışmasında ise oluşturulan modeller yardımı ile ortaya konan uzun dönemli ilişkilerin yön ve derecelerinin belirlenmesi amacı ile eşbütünleşme testi yapılmıştır.

Panel Eşbütünleşme Testin sonuçlarına göre Ar-Ge harcamalarında meydana gelen % 1'lik bir artışın İleri Teknoloji İhracatında % 3.5'luk, GSYİH’da ise % 1.38'lik bir artış meydana getirdiği görülmektedir. Ar-Ge harcamaları ile birlikte İleri teknoloji harcamalarının GSYİH’ya etkisine bakıldığı ise Ar-Ge ve İleri Teknoloji İhracatında meydana gelen % 1 lik bir artış GSYİH’yı sırası ile % 15.45 ve % 8.35 kadar arttırdığı ortaya çıkmaktadır.

Çalışmada kullanılan değişkenler arasında nedensellik ilişkisini incelediğinde GSYİH'dan Ar-Ge'ye tek yönlü, Yüksek Teknoloji ihracatından GSYİH'ya doğru çift yönlü ve Yüksek Teknoloji ihracatından Ar-Ge'ye doğru tek yönlü nedensellik olduğu görülmüştür.

Yapılan analizler sonucunda Ar-Ge harcamalarının yüksek teknoloji ihracatını arttırdığını ve dolayısıyla yüksek teknoloji ihracatı ile birlikte modele dahil edildiğinde GSYİH'ya etkisinin çok daha fazla olduğudur. Bu durumda Ar-Ge'nin sadece üretimde kullanılması ile yetinilmeyip, üretilen ürünler dışa ihraç edildiği zaman ekonomik büyümeye etkisini fazla olacağı görülmektedir. GSYİH'sını ve ihracatını arttırmayı hedefleyen ülkelerin de Ar-Ge yatırımlarına ağırlık vermesi gerektiği söylenebilir.