Ar-Ge İnovasyon Değildir
İnovasyon çok cazip bir konu. Bilgi çağının ve sürdürülebilir yeni nesil markaların en önemli rekabet faktörü olmasından dolayı cazibesi artarak devam edecek. Fakat popüler olan her kavram ve her nesne dejenere olmaya açıktır. İnovasyon belki de yetkili yetkisiz her ağızda, ilgili ilgisiz her yerde çokça konuşulduğu için içi boşaltılan bir kavrama dönüştü maalesef. İnovasyon ve diğer yakın kavramlar arasında ciddi bir kafa ve anlam karışıklığı yaşandığını görüyoruz. O yüzden bugün itibari ile Turkishtime’da başlattığımız ve iki haftalık yayınlayacağımız inovasyon serisi yazılarının ilkini tanımlara, temel kavramların birbirileri ile olan farkına ve ilişkisine ayırdık. Terminolojiyi doğru kullanamazsak anlaşamayız, sağlıklı iletişim kuramayız.
İnovasyon Ne Değildir
İnovasyon, yaratıcılık, icat, keşif ve Ar-Ge kavramları arasında terminolojik ve etimolojik önemli farklar var. İnovasyon yukarıda kendisinden sonra gelen dört kavramdan oldukça farklı. Kesişim alanları olmakla birlikte hepsinden beklenen çıktılar ayrı. O halde önce tanımlarla başlayalım.
Keşif; en yalın ifadesi ile var olan bir şeyi bulmak, ortaya çıkarmaktır. Örneğin evrendeki kara deliklerin, yeni bir hayvan ya da bitki türünün bulunması gibi. İcat; daha önce var olmayan özgün/yeni bir proses, metot, teknoloji ya da cihaz geliştirilmesidir. Tekerlek, buharlı makineler, elektrik, pusula, yarı iletkenler, telefon ve internet insanlık tarihindeki önemli icatlardandır. Yaratıcılık; önemli ölçüde hayal gücünden beslenen orijinal fikirler, formlar, kavramlar, konseptler ve eserler üretilmesidir. Örneğin Miro resimleri, Beethoven besteleri, Tolstoy romanları ve sanatın pek çok dalının çıktıları güzel yaratıcılık örnekleridir. Ar-Ge (Araştırma ve Geliştirme); bir organizasyonun (kamu, özel, STK, üniversite vb.)bilgi üretmesi ve bu bilgiyiyeni ürün, hizmet, teknoloji ya da sistemlerin geliştirmesinde kullanmasıdır. Araştırma kısmı temel ya da uygulamalı olmak üzere ikiye ayrılır. Geliştirme aşaması prototip ürünleri kapsayabilir. Ar-Ge faaliyetleri sonucunda icatlar ortaya çıkabilir ama icat tek hedef olmak zorunda değildir.
İnovasyon; yaratıcılık, icat ve Ar-Ge süreçlerini kapsamakla birlikte hepsinden fazlasıdır. İnovasyon; yeni icat ya da fikirlerin ürün ya da hizmetlere dönüşmesidir. Eğer müşterilere ulaştırılan ve karşılığında gelir elde edilen bir ürün yoksa inovasyon yok demektir. İnsanlık tarihinde binlerce icat vardır ama inovasyona dönüşememiştir. Çoğunu bilmeyiz bile. İcat inovasyon değildir. İnovasyon olabilmesi için icadın ürünleşmesi ve pazarda müşterilerin para ödediği bir değer yaratması şarttır.
Yaratıcılık inovasyonu tetikleyen önemli etkenlerden biridir fakat yaratıcılık inovasyon değildir. İnovasyonun her aşamasında yaratıcılığa ihtiyaç duyabiliriz ama yeni bir resim tablosu ya da şarkı sözü inovasyon değildir. Aynı şekilde keşifler inovasyona neden olabilir fakat tek başlarına inovasyon için yeterli değildirler. Küf mantarlarının bakterileri öldürdüğünü bulmak bir keşiftir. Buradan hareketle antibiyotikleri geliştirmemiz ve üzerine markamızı vurmamız inovasyondur. Kısacası galaksileri ve asteroitleri bulmamız tek başına inovasyon olamaz.
İnovasyon ve Ar-Ge Karşılaştırması
Kuşkusuz inovasyonun en fazla karıştırıldığı kavram Ar-Ge’dir. Dolayısı ile bu iki kavramı biraz daha yakından incelemek gerekir. Her şeyden önce Ar-Ge çalışmalarının nihai hedefi her zaman ticari bir getiri olmak zorunda değildir. Nihai hedefleri, Ar-Ge projelerini fonlayan sponsor otorite belirler. Örneğin kamu araştırmaları ya da üniversitelerin Ar-Ge çalışmaları çoğu kez ticari bir ürün elde etmek değil sosyal fayda üretmek amacı ile yapılır. Ya da toplum sağlığını ve güvenliğini riske atan problemleri çözmek ve tehlikeleri elemeni etmek için projeler yürütülebilir. Ayrıca ülkeler itibarlarını korumak veya psikolojik savaşta galip gelmek için Ar-Ge çalışmaları yürütebilir. Örneğin Moonshot projesi başarılı Ar-Ge çalışmaları ile gerçekleşmiştir. Bu proje kapsamında geliştirilen pek çok bilgi, teknoloji veya cihazlar yeni inovasyonlara neden olmuştur fakat nihai hedef pazarda müşteriye değer katacak ya da ihtiyaçlarını giderecek ürünler değildi.
NASA ve DARPA gibi kurumların yürüttüğü Ar-Ge projelerinden pek çok icat doğmuştur. O icatlardan hareketle yeni inovasyonlar çıkmıştır. Örneğin internetin icadı ve sonrasında Google’un ortaya çıkması. GPS teknolojileri ve sonrasında navigasyon cihazları gibi. İnovasyonlar Ar-Ge çalışmalarından beslenir fakat Ar-Ge inovasyonu garanti etmez. Ar-Ge uzun inovasyon yolculuğunun sadece bir parçasıdır. Hatta bazen parçası olmak zorunda dahi değildir. Kendi şirketimiz bağlamında sıfırdan bilimsel araştırmalar yapmadan pek tabi inovasyonlar yapabiliriz. Örneğin Uber. Tekerlek, otomobiller, internet ve GPS zaten icat edilmişti. Yeni icatlar için araştırmaya gerek kalmadan sadece yeni bir iş modeli geliştirilerek gelen harika bir inovasyon örneği.
İnovasyon ile Ar-Ge arasındaki önemli farklardan bir diğeri nosyonları ve odaklarıdır. İnovasyon işletme ve pazar (Business and Market) bağlamında (context) değerlendirilmesi gerekir. İnovasyon müşteriye katma değer üretecek tüm iş (Business) girdileri ve çıktıları ile ilgilenir. Amaç değer yaratmak, buradan hareketle gelir üretmek ve yeni bir büyüme dalgası yakalamaktır. Ar-Ge projeleri nihai hedef nasıl tanımlanmışsa (yeni teknoloji/ürün/konsept/sistem geliştirmek gibi) onun ötesine gitmez. Yani odağı salt müşteriye değer yaratmak olmayabilir. Yukarıdaki örneklerde olduğu gibi farklı çıktılar hedeflenebilir. Ar-Ge çalışmalarının performans ölçütü satış/gelir/ciro gibi finansal göstergeler değildir. Ar-Ge yoğun mühendislik gerektiren bir dizi çalışmayı kapsar ve genelde teknik yeterliliklere ve çıktılara odaklanır. Performans göstergesi genelde geliştirilmesi arzu edilen teknolojilere referans verir. Örneğin yalıtım gücü daha yüksek malzemeler veya daha hafif kompozitler. İnovasyon müşteriye sunulan yeni değere odaklanır ve bu değerin satın alınması nihayetinde elde edilen gelir en önemli performans ölçütüdür.
İnovasyonları biz temel olarak dört kategoriye ayırırız:
- Ürün İnovasyonu
- Süreç İnovasyonu
- İş Modeli İnovasyonu
- Yönetim İnovasyonu
Buna pazarlama inovasyonu da eklenebilir. Bazen yeni ürünler geliştirerek inovasyon mümkün olabileceği gibi bazen var olan üründe değişiklikler inovasyona neden olabilir. Hatırlayalım; amaç müşteriye yeni değer önermesi sunmaktır. Aynı ürünün iş modelini değiştirerek pazara sunabiliriz. Netflix’in CD kiralama modelinden online aboneliğe dönüşmesi gibi. Netflix kor işi ve ürünü olan içerik geliştirmeye devam etmiştir ama satış platformu ve müşteri ile olan iletişim ve ilişki biçimi değişmiştir.
Ar-Ge; yeni iş modelleri, pazarlama platformları ya da yeni yönetim şekilleri ile ilgilenmez. Aynı şekilde inovasyonun da yeni icat edilen bir teknolojiden ya da yeni geliştirilen bir metottan gelme zorunluluğu yoktur. Bazen iş süreçlerini değiştirerek, bazen yeni iş modelleri ya da pazarlama aktiviteleri geliştirerek inovasyon yapabiliriz.
Diğer önemli nokta inovasyon süreçleri Ar-Ge çalışmalarının öncesi ve sonrasını kapsar. Eğer Ge (geliştirme) fazı prototip ürünler ile bitiyorsa sonrasında testler, validasyonlar, iterasyonlar, nihai ürün, üretim, deneyim tasarımı, satış, pazarlama faaliyetleri vardır. İnovasyon bu alt süreçlere de odaklanır. Bugün özellikle deneyim tasarımı, deneyim yaşatılması ve deneyim pazarlaması inovasyonun çok kritik alanlarından biridir. Yeni değer önermesi pek tabi var olan ürüne eklenen deneyimden gelebilir. Ayrıca Ar (araştırma) proje hedefleri ve istenen çıktılara bağlı olarak pazar ve trend analizlerini, kullanıcı araştırmalarını, müşteri ihtiyaç/problem çalışmalarını, etnografık araştırmaları kapsamayabilir.
Özetle; inovasyon ve Ar-Ge arasında önemli farklar vardır. Bugün şirketler yeni ürünlerin ve teknolojilerin ötesine gitmek zorundalar. Etkili inovasyonun tanımı fonksiyonel olarak (özellikle mühendislik açısından) “daha iyi ürünler” değil, müşteriye sunduğumuz “yeni değer önermesidir”. Ar-Ge’nin odağı yeni bilgi, teknoloji, ürünler ve sistemler iken inovasyon yeni değer önermesine odaklanır. Ar-Ge birimi ürünün teknik risklerini yönetmekle sorumlu olabilir ama pazar risklerini hesaplamak ve inovasyon ekiplerinin işidir. İnovasyon Ar-Ge çalışmalarını kapsar fakat Ar-Ge tek başına inovasyonu garanti etmez. İnovasyon Ar-Ge öncesi ve sonrası diğer aktivitelerle de ilgilenir. Sonuç olarak Ar-Ge ve inovasyon aynı şey değildir. Temel kavramlara ayırdığımız bu ilk yazımızı bitirirken şu formül makalenin bir özeti olabilir: İnovasyon = İcat (Ar-Ge üzerinden) + Müşteriye Sunulan Değer + İş Modeli
Ferhat Demir, MBA-MPP
Yaklaşık 15 yıldır çeşitli sektörlerde firmalara strateji ve inovasyon danışmanlığı yapmaktadır. Türkiye’de ve farklı ülkelerde projeler yönetmiştir. Çalışmalarına Londra’da devam etmektedir.
Türkiye’de Endüstri Mühendisliği eğitimi ardından, Amerika Birleşik Devletleri’nde Kennesaw State Üniversitesinden İşletme (MBA), Georgia State Üniversitesinden Kamu Politikaları (Public Policy, Economic Development) alanında yüksek lisans dereceleri aldı. Bu süre zarfında Fortune 500 şirketlerinden Assurant Solutions'da süreç mühendisi olarak profesyonel kariyerine başladı. Amerika'da 7 yıl yaşadıktan ve Kuehne Nagel'da Koordinatör olarak çalıştıktan sonra Türkiye’ye dönerek QGroup Global danışmanlık firmasını kurdu. Sektörün en büyük oyuncularından olan bir teknoloji şirketinin stratejik planlarını hazırladı. Söz konusu şirkette kurumsal performans yönetimi departmanını kurarak yeniden yapılandırma, süreç iyileştirme ve hedef bazlı yönetim projelerini başlattı. Kazakistan bir telekomünikasyon şirketinin satış süreçlerinin iyileştirilmesi ve Kuveyt’te bir sinema şirketinin stratejik planlama ve yeniden yapılandırma projelerinde yer aldı.
Tübitak’ta stratejik planlama süreçlerini yönetti. Kurum stratejilerine inovasyonun eklenmesini sağladı ve inovasyon yönetimine dair alt süreçleri tasarladı. Portföyünde KOBİ'lerden çok uluslu firmalara, kamu kurumlarından sivil toplum kuruluşlarına kadar birçok organizasyon bulunmakta olan Demir’in geliştirdiği Stratejik Fırsat Tuvali, Strateji Haritası, Stratejik İş Modeli Tasarımı, Stratejik İnovasyon Tuvali, S-BUD, S3M-i gibi inovasyona dair bir çok araç, metot ve model vardır.
İnovasyon Yol Haritası (Innovation Road Mapping), İnovasyon Süreçleri Tasarımı (Innovation Journey Mapping), İnovasyon Departmanı (Innovation Lab) Kurulumu, İnovasyon Fırsatının Bulunması, İnovasyon Odağının Netleşmesi, Strateji Haritalama, Stratejik Hizalama, İnovatif Kültürü Tasarımı gibi çok spesifik konularda eğitimler ve danışmanlıklar vermektedir. Türkiye Teknoloji Geliştirme Vakfı gibi kurumlarla inovasyon araçlarının geliştirilmesine dair çalışmalar yapmaktadır.
Yarı zamanlı olarak Global Business School Barcelona’da ve Bilgi Üniversitesinde iletişim ve inovasyon dersleri vermekte ve Türkiye’nin en büyük markalarının inovasyon ekipleri için birçok atölye çalışması yürütmektedir. İş dünyasındaki aktif çalışmalarının yanında bilimsel makaleleri ile yönetim bilimleri literatürüne katkı sunmakta ve inovasyona dair yeni kitabını yayına hazırlamaktadır.