ODTÜ, ERC Destekleriyle Çığır Açıcı Projeler Yürütüyor

Avrupa Araştırma Konseyi (European Research Council− ERC), öncül (frontier) araştırma projelerini ve bu projeleri gerçekleştirecek bilim insanlarını sadece bilimsel mükemmeliyet kriterine göre değerlendirerek fonluyor. Kararlar ERC Bilim Konseyi’nde bulunan bilim insanları tarafından alınıyor, değerlendirmeler de yine alanında söz sahibi bilim insanları tarafından yapılıyor. ERC fonundan destek alan araştırmacılar hem çığır açıcı hem de alanlarında en ileri düzeyde projeler yürütüyor.

ERC’de, araştırmacıların deneyim durumlarına göre üç temel destek bulunuyor; Başlangıç (Starting), Sağlamlaştırma (Consolidator) ve İleri (Advanced). 2007 yılında kurulan fon tarafından destek alan araştırmacılardan 14’ü daha sonra Nobel ödülü aldığından ERC desteği “Nobel öncesi ödül” olarak değerlendiriliyor. ERC’nin ayrıca, Sinerji ve Kavram Kanıtı olmak üzere iki ayrı ek destek paketi de bulunuyor. Sinerji desteğinde, farklı kurumlardaki iki ila dört araştırmacının bir araya gelerek, bilginin sınırlarının genişletilmesi, farklı disiplinler arasında yeni metotlar ve teknikler kullanılması teşvik ediliyor. Kavram Kanıtı destekleri ise; ERC tarafından daha önce desteklenen araştırmacıların ERC fonlarına ek olarak verilen ve projelerinin ticari/sosyoekonomik potansiyelini doğrulayacak, fikirlerinin ticarileşmesine ve ürüne dönüşmesine katkıda bulunacak ilave çalışmalar için veriliyor.

Her zaman ilkleri gerçekleştiren ODTÜ, 6 ERC projesiyle “Türkiye’den ERC desteği alan ilk devlet üniversitesi” ve “Türkiye’den ERC İleri Düzey kategorisinde desteklenen ilk devlet üniversitesi” unvanlarıyla ERC fonunun Türkiye açısından değerli bir ayağını oluşturuyor. ODTÜ’nün ERC desteği almaya hak kazanan projeleri ise şöyle sıralanıyor:

2016 yılında ERC desteğiyle yürütülmeye başlanan ilk proje, Elektrik ve Elektronik Mühendisliği Bölümü’nden Prof. Dr. Haluk Külah ve ekibinin, bio-MEMS ve enerji üreteçleri alanındaki çalışmalarının sonucunda geliştirdikleri, enerjisini kendi üreten “Koklear Implant” projesi oldu. Temelde bir işitme cihazı üretilen projede; duyma problemi olan kişinin, gece kulaklığı kulağına takarak, bir cep telefonu uygulaması yoluyla duymadığı tondan bir ses alması, o sesle pilin şarj olması ve sabah kalkıp aygıtı kullanmaya devam etmesi amaçlandı. Prof. Dr. Külah ve ekibinin çalışmaları, 2020 ve 2023 yıllarında Kavram Kanıtı statüsünde aldığı iki ayrı destek ile işitme cihazını pazara yaklaştırıyor.

ODTÜ’nün ikinci ERC projesi ise 2018 yılında desteklenmeye hak kazanan, Biyolojik Bilimler Bölümü’nden Prof. Dr. Mehmet Somel’in “Neogene” isimli projesi oldu. Prof. Dr. Somel, Neolitik dönemde Anadolu’da yaşamış 1500 insan kalıntısına DNA analizleri yaparak, dönemin hala çözülemeyen şifrelerine ışık tutmayı amaçlayan çalışması için ERC’den hibe almaya hak kazandı. Prof. Dr. Somel ve ekibi, insanlık tarihinin en önemli dönüm noktalarından birinin gerçek hikayesini anlamayı, göçlerin ve bilgi alışverişi ile kültürel etkileşimin Anadolu’daki yerleşik hayat ve tarımın yaygınlaşmasındaki etkilerini ortaya koymayı hedefliyor.

Hem ODTÜ’nün hem de Türkiye’deki devlet üniversitelerinin kazandığı üçüncü ERC desteği ise 2019 yılında, Kimya Bölümü’nden Doç. Dr. Görkem Günbaş’ın “Infradynamics” adlı projesiyle oldu. Projede kemoterapiye kıyasla daha az yan etkiye sahip ve tedavi süresi daha kısa olan ‘Fotodinamik Terapi’ yönteminin kullanılması planlandı. Doç. Dr. Günbaş geliştireceği beyin kan bariyerini geçebilecek küçüklükte ve beyne nüfuz edebilen kızılötesi ışıkla aktifleşen moleküllerle terapiyi beyin kanseri tedavisi için uygun hale getirmeyi amaçladı.

2022 yılında, ODTÜ’den iki ayrı proje ERC kapsamında desteklendi. Kimya Mühendisliği Bölümü’nden Doç. Dr. Emre Büküşoğlu’nun “LCFlow” başlıklı projesinde, hızlı ve kapsamlı tanı ve teşhis uygulamalarına yönelik sıvı kristal bazlı akışkan sensör platformlarının geliştirilmesi hedeflendi. Diğeri ise Deniz Bilimleri Enstitüsü öğretim üyesi Prof. Dr. Mustafa Yücel’in “DeepTrace” başlıklı projesi oldu. Bu projede ise Güneş Sistemi’nde yeni keşfedilen okyanus-dünyalardaki hayat arayışına katkı vermek üzere Karadeniz ve Pasifik Okyanusu’nun derin deniz hidrotermal bacaları gibi kritik redoks geçişlerinin görüldüğü derin deniz habitatlarının oşinografi, nanoteknoloji ve astrobiyoloji dallarını kapsayan disiplinlerarası bir yaklaşım ile araştırılması amaçlandı.

ODTÜ son olarak, 2024 yılında, ilk “İleri düzey” ERC araştırma desteğini, Elektrik ve Elektronik Mühendisliği Bölümü’nden Prof. Dr. Elif Uysal’ın “Go Space” isimli projesiyle kazandı. Türkiye’ye 4’üncü kez ERC İleri Düzey desteğini getiren ve bu kategoride Türkiye’den desteklenen ilk kadın araştırmacı olan Prof. Dr. Uysal’ın çalışması ile uzayda artan veri trafiğini taşıyabilecek gezegenler arası haberleşme ağı altyapısı kurmak için çalışmalar yapılması planlandı. Güneş sisteminde artan veri akışını taşıyabilecek, dünyadaki internete benzer gezegenler arası haberleşme ağı altyapısına gereksinim doğmasından yola çıkılarak hazırlanan projede, verimli iletişim ağ mimarileri geliştirilmesi amaçlanıyor.