DEVLETTE SON 5 YILIN EN İYİ İNOVASYONLARI
Engelli vatandaşlar için geliştirilen GörenGöz, Türkiye'yi dünyanın en önemli elektrikli raylı sistemler otoritesi haline getirecek E11000 ya da 25 hastanede uygulanmaya başlanan robotik rehabilitasyon sistemi RoboGait... Son yıllarda kamu tarafından desteklenen ve hayata geçirilen inovasyonlardan sadece birkaçı...
Haber: Selma Şimşek Bektaş
selmabektas@turkishtimedergi.com
Seçici Kurul:
Prof. Dr. Ural AKBULUT ODTÜ Enformatik Ens. URAP Başkanı
Prof. Dr. Mustafa AKGÜL İnternet Teknolojileri Derneği Başkanı
Bilişim Derneği
Ayhan SEVGİ BT Haber Genel Yayın Yönetmeni
Rüştü BOZKURT Dünya Gazetesi Köşe Yazarı
Güntay ŞİMŞEK Habertük Gazetesi Köşe Yazarı
Türkiye'de Ar- Ge ve inovasyona devlet tarafından verilen önemin düzeyi, her dönemin tartışma konusu olmuştur. Ancak son yıllarda dünyayı sarsan teknolojik yenilikler, Ar-Ge ve inovasyonu zorla da olsa kamunun (merkezi yönetim, bakanlıklar, belediyeler vb.) gündemine soktu. Bunu rakamlardan görmek de mümkün. 2013 yılında bütçede Ar-Ge için xxxxxx TL tahsis edilirken 2014 yılında bu rakam 5.5 milyar TL’ya çıktı. İnovasyona ayrılan bütçe arttıkça kamuda hayata geçirilen yenilikçi, toplum hayatını kolaylaştıran ve yaşam kalitesini artıran eğitim, sağlık, ulaşım, haberleşme vb. kamu projelerin sayısının arttığını görüyoruz. Son dönemlerde hayata geçirilen kamu projelerinin hem kapsamı (ulaştığı hedef kitlesi) hem de içerdiği yüksek teknolojiler bunun bir göstergesi. Artık daha sık bir şekilde bu tür projeleri duyuyor ya da uygulamalarını birebir yaşıyoruz. Peki son dönemlerin en iyi, en başarılı kamu projeleri hangileri? Prof. Dr. Ural Akbulut, Prof. Dr. Mustafa Akgül, Bilişim Derneği, Gazeteci Rüştü Bozkurt, Gazeteci Güntay Şimşek ve Ayhan Sevgi'den oluşan seçici kurulumuzla birlikte bu sorunun cevabını aradık. İşte son dönemlerin en iyi kamu projeleri.
EYBİS (ELEKTRONİK YOLCU BİLET İŞLEMLERİ SİSTEMİ)
Destek alınan kurum: Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı
Yararlanıcı: TCDD Genel Müdürlüğü
Proje geliştiren: HAVELSAN
Proje maliyeti: Yaklaşık 4.400.000 Dolar
Uygulama tarihi: 2014
Elektronik Yolcu Bilet Satış Sistemi (EYBİS), TCDD müşterilerinin hızlı ve sorunsuz seyahat yapabilmelerini, kolayca e-bilet almalarını ve rezervasyon yapabilmelerini hedefleyen bir e-bilet uygulaması. 2014 yılında hayata geçirilen uygulama ile yolcunun fiziki bilet olmadan bir barkodla direkt trene binmesi sağlanıyor. Yüksek Hızlı Tren’lerin hizmete girmesi ile bilişim teknolojilerini daha aktif kullanan yolcu profili oluşması ve akıllı telefonların yaygınlaşması sonucunda TCDD 2010 yılının ikinci yarısında hizmet kalitesini arttırmak ve hizmetlere ulaşılabilirliği sağlamak amacıyla EYBİS (Elektronik Yolcu Bilet İşlemleri Sistemi) projesini başlattı. Havelsan'ın üstlendiği proje 2014 yılında hayata geçirildi. Sistem; internet, acente, gişe, el terminali, mobil uygulama, kiosk (trenmatik) ve çağrı merkezi satış kanallarını kapsarken EYBİS projesi kapsamında dünyadaki diğer tren bileti satış sistemlerinden farklı olarak bir “promosyon modülü” de tasarlandı.
MERKEZİ SİCİL KAYIT SİSTEMİ (MERSİS)
Proje sahibi: Gümrük ve Ticaret Bakanlığı
Proye yürütücü: Uyumsoft
Web sitesi: www.mersis.gumrukticaret.gov.tr
Gümrük ve Ticaret Bakanlığı’nın projelerinden olan Merkezi Sicil Kayıt Sistemi (MERSİS), ticari alanda faaliyet göstermekte olan gerçek ve tüzel kişilerin tümünü elektronik ortamda kayıt altına alan, yani şirketleri sanal alemde takip eden bir proje. Proje ile tüm şirketlerin MERSİS ticari kimlik numarası oluşturuldu. MERSİS sistemi kapsamında, şirket/firma kuruluş, değişiklik ve kapanış vb. her türlü işlemler, mersis.gumrukticaret.gov.tr üzerinden elektronik ortamda yapılıyor. Firmaların, her türlü işlemlerini MERSİS sistemi üzerinden yapabilmesi için firma yetkililerinin elektronik imza (e-imza) sahibi olması gerekiyor. MERSİS projesinin ana yüklenicisi ve yürütücüsü ise Uyumsoft Bilgi Sistemleri ve Teknolojileri AŞ. Uyumsoft Yönetim Kurulu Başkanı Mehmet Önder'e göre, MERSİS uluslararası geçerliliği olan bir numara olmakla birlikte, ticari hayatta güven ve istikrarın artması, elektronik ortamda bürokrasinin azalması, SGK kayıtları, vergi beyan ve ödemeleri, çeşitli lisans başvuruları yapabilme, iş dünyasında ihtiyaç duyulan bilgilere güvenli, hızlı ve kolay ulaşabilme gibi birçok imkan sunuyor. MERSİS ile şirket kurulması, 2 günden dakikalar düzeyine indirildi. MERSİS projesi; Kimlik Paylaşım Sistemi MERNİS, Ulusal Adres kayıt sistemi (UAKS), Tapu Kayıt Bilgi Sistemi TAKBİS ile birlikte Türkiye’nin temel dört veri tabanından birisi oldu.
GÖRENGÖZ
Destek alınan kurum: Ulaştırma Bakanlığı ve Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı
Kullanıcı kurum: Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı
Projeyi hazırlayan: Başarsoft
Destek Miktarı: Yaklaşık 2.000.000 TL
Web sitesi: http://www.gorengoz.net/ , http://www.basarsoft.com.tr/
2007 yılında Ulaştırma Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı tarafından ilk ihalesi yapılan GörenGöz projesi içerik ve nitelik bakımından dünya çapında bir ilk. Proje, görme engellilerin bağımsız hareket olanağına kavuşarak, sosyal yaşamda daha fazla yer alabilmelerini sağlayan yazılım ve konuşan cihazdan oluşuyor. Günümüz akıllı telefonlarının tüm işlevleri görme engelliler tarafından kullanılabilir hale getiriliyor. Proje, görme engellilerin tek başlarına sokağa çıkmalarına, istediklere yere gitmelerine olanak sağlayacak bir “körcül navigasyon” sistemi de içeriyor. GörenGöz cihazları, telefon menüsü altında aramalar, mesajlar, kişiler, internet, e-posta, körcül medya oynatıcı, bluetooth modülü ile kalınan nokta işaretleme ve farklı okuma seçenekleriyle belge okuyucu barındırıyor.
2007 yılında başlatılan ancak teknik yetersizlik ve kısıtlar nedeni ile tamamlanması 2012 yılını bulan proje kapsamında 2014 yılında 5 bin adet konuşan GörenGöz yazılımı ile birlikte GörenGöz cihazı dağıtıldı. Bugüne kadar 10 bin görme engelliye ulaştırılan cihazın 22 bin 500 kişiye dağıtılması hedefleniyor. Proje ekibinin başındaki isim Emrah Yılmaz, "Dünyada hiçbir benzeri olmayan GörenGöz projesi ile engellilerin artık tek başlarına sokağa çıkabilmeleri, kitap okuyucu özelliği ile bütün metinleri ve ders kitaplarını okuyabilmeleri, sosyal ağ desteği ile hayatımızın büyük bir parçası haline gelmiş Facebook, Twitter ve Swarm gibi sanal ağlarda bulunabilmeleri çok büyük bir yenilik. Sokakta elinde bir GörenGöz cihazı ile yanınızdan görme engelli geçtiğinde ister istemez insanın gözleri doluyor" diyor.
ROBOGAIT
Destek alınan kurum: Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı – (KOSGEB), TÜBİTAK; Ankara Kalkınma Ajansı, Metutech-Ban İş Melekleri
Yararlanıcı Kurum: Sağlık Bakanlığı, hastaneler, özel rehabilitasyon merkezleri, kamu kurumları
Destek Miktarı: Yaklaşık 500.000 TL
Proje tasarım/Üretim: Bama Teknoloji
Web Sitesi: http://www.bamateknoloji.com/
Sağlık sektöründe son zamanların en dikkat çeken projelerinden biri olan Robogait®, travmatik beyin ve omurilik yaralanmaları, inme, nörolojik veya ortopedik nedenlerden kaynaklanan yürüme yeteneğinin kaybı durumlarında yürüme yeteneğinin tekrar kazanımı ve geliştirilmesi için kullanılan robot destekli yürüyüş rehabilitasyon sistemi. Projeyi geliştiren Bama Teknoloji Kalite Uzmanı Duygu Batık, robotik rehabilitasyonun bu tür hastalarda erken rehabilitasyonda önemli bir yere sahip olduğunu belirterek şu bilgileri veriyor, “RoboGait®’e yönelik tüm tasarım faaliyetlerimiz ODTÜ Teknokentte’ki Ar-Ge ofisimizde; üretim ve montaj faaliyetlerimiz de OSTİM’deki üretim atölyemizde gerçekleştirilmekte. Ürünümüz tamamen yerli üretimdir. Robogait®,doğal bir yürüyüş deseni oluşumu ve tekrarlanabilirliği yüksek bir terapi imkanı sunarak motor öğrenmenin gelişimine fayda sağlar. Terapi esnasında terapiste düşen yükü azaltarak ve hastalara doğal yürüyüş desen ve hızında uzun süreli terapi sağlayarak daha fazla hastaya tedavi imkanı sunar. Tedavide temel yaklaşım, işlev görmeyen alt ekstremitelerin normal yürüyüş deseninde harekete geçirilmesi ve yük aktarımının kontrollü olarak yapılmasıdır. Robotik sistemin kontrolünde oluşan yürüyüş ile nöronal yol aktive edilerek kombine bir tedavi hedeflenir.” Cihaz yurt dışı muadillerine göre 100 bin ila 200 bin TL daha ucuz. Robogait® halihazırda Türkiye çapında 25 civarında hastanede kullanılıyor.
ADAPTİF TRAFİK YÖNETİM SİSTEMİ
Destek alınan kurum: Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı – (TÜBİTAK)
Yararlanıcı Kurum: Belediyeler
Hazırlayan: ISSD
Destek Miktarı: Yaklaşık 500.000 TL
Web Sitesi: http://www.issd.com.tr/
Görüntü Tabanlı bir “Adaptif Trafik Yönetim Sistemi” olan CHAOS™ , kavşaklardaki araç yoğunluğu ve ortalama araç hızı gibi verileri kullanarak trafik ışıklarının yönetilmesini sağlayan bir sistem. Sistemi geliştiren isimlerden biri olan Atilla Kahraman, çalışma mantığını en özet olarak şöyle açıklıyor: “Basit olarak bu sistem kavşaklara yerleştirilen özel kameralarla araçların takibini yaparak, araç yoğunluğuna göre kavşakta yer alan sinyalizasyonu yönlendiriyor. Normal bir kavşakta sinyalizasyon sistemi belli bir zaman standardı ile yönlendirme yaparken bu sistem araç yoğunluğuna göre hareket ediyor.” Aralarında Konya, Şanlıurfa, Ankara, Antalya, Diyarbakır, Çorum'un da bulunduğu birçok belediye, sistemi çoktan kullanmaya başladı. Kahraman, sistemin araç bekleme süresini yüzde 40'a varan oranda kısalttığını ve yakıt tasarrufu ile çevre dostu bir sistem olduğunu da belirtiyor. Kahraman, sistem sayesinde Konya'da günlük karbondiosit salınımının 3 ton azaldığı bilgisini paylaşıyor.
TELE-TIP VE TELERADYOLOJİ SİSTEMLERİ
Koordine eden kurum: Devlet Planlama Teşikilatı /e-Dönüşüm Türkiye Projesi
Destekleyen kurum: Sağlık Bakanlığı/ Sağlık Bilgi Sistemleri Müdürlüğü/e-Sağlık Çalışma Grubu
Kullanıcı kurum: Hastaneler
Projenin hayata geçişi: Acil Eylem Planı çerçevesinde "e-Dönüşüm Türkiye Projesi"
Görüntülü ve İnteraktif Sağlık İletişim Ağı olarak adlandırılan ‘Teletıp’ projesi ile yeni bir çağ başlamış oldu. Tele-Tıp ve Teleradyoloji Sistemi, doktorların hangi hastanede çekilmiş olursa olsun hastaların tıbbi görüntülerine erişebilmelerini ve aynı görüntü üzerinden diğer doktorlar ile karşılıklı bilgi alışverişinde de bulunabilmelerine olanak sağlıyor. Kurumlar arasındaki bilgi alışverişine ve işbirliğine ivme kazandıracak bu proje ile sağlık sektörüne daha kaliteli hizmet verilmesi hedefleniyor. Teletıp projesinin ilk adımı olan "e-radyoloji" ile, birçok hastalığa tanı konulmasına ve tedavinin planlamasına olanak sağlayan MR, tomografi, EKG, sintigrafi, Direkt X-Ray, USG, mikroskopi, mamografi, CT, CR ve anjiyografi sonuçları, elektronik ortamda değerlendirilirken vakalar kolaylıkla inceleniyor.
Peki sistem nasıl işliyor? DICOM Standardını destekleyen Görüntü Arşivleme ve İletişim Sistemi (PACS) kullanılarak uzaktaki bir hasta ile hekim arasındaki iletişim, elektronik ortam üzerine taşınıyor. EKG, röntgen filmleri, kan değerleri, radyolojik ve patolojik görüntüler gibi klinik veriler, ilgili hekimlere ulaştırılarak tıbbi değerlendirilmesi yapılıyor. Böylece hekimler online veri tabanlarını tarayarak ihtiyaç duydukları bilgi ve belgelere ulaşabiliyor. Teleradyoloji, telepatoloji ve telekardiyoloji vs. olarak adlandırılan Teletıp yöntemleri çok sayıda devlet hastanesinde uygulanmaya başlandı.
İNSANSIZ HAVA ARACI BAYAKTAR
Proje destekleye kurum: Savunma Sanayi Müsteşarlığı
Projeyi kullanan kurum: Türk Silahlı Kuvvetleri
Tasarım/Üretim: Baykar/Kale
Üretim adedi: 12
Türkiye’nin Türk Silahlı Kuvvetleri envanterine giren ilk taktik sınıf insansız hava aracı (İHA) Bayraktar’ın kritik aksam, yazılım ve donanımdaki yerlilik oranı yüzde 93. Geriye kalan yüzde 7’lik bölüm ise yurtdışında rafta hazır bir şekilde bekleyen ticari ürünlerden oluşuyor. Orta irtifa ve uzun menzil (MALE) sınıfı İHA konseptine uygun olarak geliştirilen sistemi rakiplerinden ayıran çok sayıda özelliği var. Milli ve özgün tam otomatik uçuş kontrol özellikleriyle, hangardan pist başına kadar taksi, kalkış, seyir, iniş ve park yapabiliyor. Dünyada sadece bu İHA’da üç yedekli uçuş kontrol sistemi bulunuyor. Ayrıca özgün seyrüsefer ve sensör füzyonu uygulamalarıyla dünya klasmanında en ileri teknolojik seviyeye sahip keşif ve gözetleme aracı olması gibi özellikleri bulunuyor. İhale aşamasında 10 saat havada kalma ve 18 bin feet irtifada uçma şartıyla yola çıkan Bayraktar, şu an itibarıyla TB2 30 saat havada kalarak 30 bin feet irtifada uçabiliyor.
E1000 TİP LOKOMOTİF GELİŞTİRİLMESİ PROJESİ/CER SİSTEMLERİ
Proje sahibi: TÜLOMSAŞ Türkiye Lokomitif ve Makine Sanayi A.Ş
İşbirliği yapılan kurumlar: TÜBİTAK-MAM
Kullanıcı kurum: TCDD
Proje bütçesi: 10 milyon TL
TÜLOMSAŞ, dünya demiryolu pazarında Türkiye'nin pazar payının yükseltilmesi, imalatta yerli oranının arttırılması ve özgün projelerin geliştirilmesi için TÜBİTAK ve üniversiteler ile işbirliği gerçekleştiriyor. Bu projelerden biri de DE11000 tip lokomotiflerin TCDD ihtiyaçları doğrultusunda elektrikliye dönüştürülerek modernize edilmesi oldu. Proje kapsamında Türkiye’de ilk defa yerlileştirme kapsamında olan ve dünyada birkaç firma tarafından üretilen cer konvertörü, Merkezi Kontrol Ünitesi, Kumanda Masası ve Cer Kontrol Ünitesi‘nin tasarımı ve imalatı gerçekleştirildi. Bu proje Türkiye'nin dünyada gelişen raylı sistemler pazarında yer alması açısından çok önemli. TÜLOMSAŞ şu anda hafif raylı araçlara ait cer motorlarını imal ederken, Marmaray araçlarına ait cer motorlarının üretimi de TÜLOMSAŞ tarafından yapılıyor.