Stratejik düşünce

Strateji en basit şekilde amaçlarımızı nasıl başaracağımıza dair yatığımız planlar olarak tanımlanabilir. Askeri bir kavram olarak doğmuş olmasına rağmen 1960’lardan itibaren işletme literatürüne girmiştir. Michael Porter’ın geliştirdiği teoriler strateji kavramını oldukça popülerleştirdi.

Amaç ve hedeflerimizi başarmak için kullanacağımız kaynakların kısıtlı olması stratejinin önemini artırmıştır. Kıt kaynakların maksimum fayda/değer üretecek şekilde yönlendirilmesi (allocate) stratejinin özüdür. Stratejinin yanıt aradığı temel soru kaynakları en iyi nasıl kullanarak hedeflerimizi başarabileceğimizdir.

Strateji; temel olarak amaç ve hedeflerin belirlenmesi, hedeflerin başarılması için hangi aksiyonların alınması ve aksiyonların gerçekleşmesi için hangi kaynakların atanması gerektiğini kapsar. Strateji iki temel aktiviteler setini içerir: 1-Stratejik Düşünce 2-Strarejik Plan. Dolayısı ile yapacağımız stratejik planların başarılı olabilmesi iççin her şeyden önce stratejik düşünme becerimizi geliştirmemiz şart.

Stratejik Düşünce rekabet avantajı kazanmamız için eşsiz (unique) fikirlerin ve iç görülerin üretilmesini ve uygulanmasını tarifler. Yani farklı senaryolarda ne yapacağımı ve nasıl yapacağımı kurgulamaktır. Örneğin x ihtimalle y olursa ne yapmalıyım? Hatta bir adım öteye giderek ikinci ve üçüncü hamlelerim neler olmalı? Stratejik düşünce bize bu süreci kurgulamakta yardımcı olur.

Oyun teorisi ve senaryolaştırma strateji geliştirmede önemli kavramlardır. Strateji formülasyonları için ise her şeyden önce stratejik düşünce yetkinliği kazanmamız gerekir. İnsan düşünen bir canlıdır elbette. Hepimiz düşünüyoruz ama stratejik düşünebiliyor muyuz? Yani olayların olma olasılıklarını belirleyip ona göre gelecek senaryoları geliştirebiliyor muyuz? Örnek olarak A rakibi eğer B durumunda C şeklinde bir aksiyon alırsa ben hangi reaksiyonda bulunmalıyım? D hamlesinde bulunmalıyım bir yanıttır. D hamlesinin neticesinde E olursa amacıma ulaşırım ama E olmazsa F hamlesine başvururum. F hamlesinin sonucunda % G olasılığı ile amacıma ulaşırım ama ulaşamazsam x-y-z planlarını geliştirmeliyim. Bu kurguları yapabilmemiz ve alternatif planları geliştirmemiz için stratejik düşünebilmemiz gerekir.

Bir hava yolu şirketi küresel bir salgın olursa en fazla zarar görecek sektörlerden biri olarak ne yapmalı?

A-İndirimli biletler?

B-Kara taşımacılığı?

C-Rakiplerle iş birliği?

D-Hiçbir şey yapmadan bekleme?

Böyle bir krizde rakipler ne yapabilir? Rakiplerden bazıları finansal şoka dayanamayıp iflas ederse biz ne yapmalıyız? Tam tersi rakiplerden bazıları zekice aksiyonlar alırsa ve bu x-y-z aksiyonlarına karşı ben hangi reaksiyonlarda bulunmalıyım? Tabi sadece reaksiyon değil proaktif yaklaşarak herkesten önce neler yapabilirizi de kurgulamaktır stratejik düşünce.

Yine böyle bir salgında turizm sektörü ve global otel zincirleri de büyük tahribat alacaktır. Fakat stratejik düşünerek bu tip felaket anlarını fırsata ve kendimiz için avantaja çevirebiliriz. Stratejik düşünce en yalın haliyle 2-3 hatta 4-5 adım ötesini görebilmektir. 5 adım sonrasına dair etkin stratejik planlar geliştirebilmemiz için stratejik düşünebilmemiz lazım.

Stratejik düşünceye bu kadar vurgu yapmamızın nedeni inovasyonla doğrudan ilişkisi. Yapacağımız inovasyonları aldığımız stratejik kararlar belirler. En azından öyle olması gerekir. Önceki yazılarda değindiğimiz gibi inovasyon stratejimizle kurumsal stratejilerimiz ve rekabet stratejilerimiz ile uyumlu olmalı. Örneğin global bir pandemide ülkelerin birbirlerine uçuşu yasakladığı bir krizde eğer ülke içinde mobilizasyona odaklanma stratejisi geliştirdiysem amacıma ulaşmak için hangi inovasyonları gerçekleştirmeliyim? Fiyatları düşürecek süreç inovasyonları mı, daha fazla uçuşu teşvik eden pazarlama inovasyonları mı yoksa kara yolu taşımacılığını artıracak iş modeli inovasyonları mı yanıt?

Unutmayalım inovasyon bizi stratejik hedeflerimize taşıyacak bir araçtır. İnovasyonlar yapılmak için yapılmaz. Hedeflerimizi başarmak için yapılır. Strateji yani stratejik düşünce inovasyondan önce gelir. Eğer bir sıralama gerekiyorsa şu şekilde olmalıdır:

1. Stratejik Düşünce
2. Stratejik Planlama
3. Kurumsal (Corporate/Business) Stratejiler
4. İnovasyon Stratejileri

Dolayısı ile başarı için son kertede inovasyon stratejilerinin ana iş stratejilerimizle hizalanması gerekir. Stratejinin ana kurallarından birisi; eğer vektörler farklı yönlere giderse sonuç sıfırdır. Azami kuvvetle tuttuğumuzu kopartmak için hepsini aynı tarafa yönlendirmemiz şart.