Asya’nın dev ekonomisi Çin
20 bin kilometreden fazla kara sınırı uzunluğuna sahip olan Çin Halk Cumhuriyeti, 10'dan fazla ülkeyle komşu konumundadır. İdari olarak 23 eyalet, 5 özerk bölge ve 4 belediyeye ayrılmıştır. 1,37 milyarı aşan nüfusu ülkenin en büyük problemlerinden biri olsa da ülke için büyük bir ekonomik güç kaynağı olmaktadır. Gelecek 10 yıl içerisinde yaklaşık 70 milyon kişinin ülkede iş gücüne katkı sağlayacağı öngörülmektedir.
Ülkenin ekonomik performansına bakıldığında Çin’in GSYH’si 11,9 trilyon doları geçmiştir. Enflasyon yüzde 1,5 seviyesinde gerçekleşirken kentsel kayıtlı işsizlik oranı yüzde 4,1 dolaylarındadır. Dış ticaret hacmi 4 trilyon dolar seviyesini aşmıştır. Ayrıca 13,1 milyon yeni istihdamla bu alanda rekor kırılmıştır. Ülke yılda ortalama yüzde 10 oranında büyüme göstermektedir.
Maden ve mineraller yönünden zengin kaynaklara sahip olan ülke yaklaşık 17 maden ve mineral türünde dünya lideri konumunda bulunmaktadır. Uzay teknolojileri ve elektronik alanında kullanılan bazı ender madenlerin de üreticisi ve ihracatçısıdır. Kömür bakımından dünyanın en geniş rezervlere sahip olan ülkesi olmasına karşın üretilen kömürün kalitesi düşüktür ve zaman zaman yaşanan enerji darboğazları, ülkenin ekonomik gelişmesinin önündeki en önemli engellerden biridir.
Guangdong Eyaleti önceleri arka planda kalmış bir tarım bölgesiyken Devlet Başkanı Deng Xiaoping’in “Açık Kapı” politikasıyla hızlı bir değişim göstermiştir. Çin anakarasının ticarete açılması ve Hong Kong’da maaşların yükselmesiyle, Hong Kong’daki pek çok imalatçı ucuz işgücü, düşük kiralar ve işletme maliyetlerinden yararlanabilmek için bu bölgeye akın etmeye başlamıştır. Hong Kong ise günümüzde de olduğu gibi Ar-Ge, yönetim, tasarım, kalite kontrol, finans gibi yüksek katma değerli faaliyetlerin merkezi konumuna gelmiştir.
DIŞ TİCARET POLİTİKASI
Ülke son yıllarda yabancı yatırımcı çekme konusunda çok başarılı olmuştur. 1990’lı yılların başından itibaren gelişmekte olan ülkelere yapılan yatırımlarda ülke en üst sıralarda yer almıştır. Çin hükümeti yabancı yatırımcılara ayrıcalıklı muamele yerine ülkenin bu anlamda doyuma ulaştığı düşüncesiyle yerli ve yabancı yatırımlara eşit muamele anlamına gelen uluslararası kabul görmüş, “milli muamele” ilkesini uygulamaya koymuştur. Bununla birlikte altyapının zayıf olduğu batı ve iç bölgelerde uzun vadeli projeler için bazı özel teşvikler yer almaktadır.
Özellikle Guangdong eyaleti üretim, perakende satış, mevduat, patent başvurusu, ödenen vergi miktarı gibi konularda Çin’de birinci sırada yer almaktadır. Bu da özellikle yabancı yatırımcılar için fırsatlar şehri olması anlamına gelmektedir. Nitekim dünyanın ilk 500 şirketinin yüzde 20’sinin ofisleri ve üretim kolları burada bulunmaktadır. Guangzhou ve çevresi adeta Çin hükümeti tarafından gelişmekte olan ülkeler için bir ticaret merkezi olarak konumlandırılmıştır.
Son yıllarda Çin’in yurtdışı yatırımlarındaki destinasyonlarının farklılaştığı göze çarpmaktadır. Yatırımlar ham madde zengini gelişmekte olan ülkelerden gelişmiş teknolojiye, markalara ve küresel dağıtım ağlarına erişim sağlamak için gelişmiş ülkelere kaymaktadır. Hükümetin 12. beş yıllık kalkınma planı kapsamında özellikle alternatif enerji, biyoteknoloji, bilgi teknolojileri ve yüksek teknolojili üretim ekipmanları gibi sektörlerde yabancı yatırımcılara destek olacağı öngörülmektedir.
ÇİN İLE TÜRKİYE ARASINDAKİ TİCARET FIRSATLARI
Çin pazarına ihracat yapmak isteyen firmaların önünde iki temel seçenek bulunmaktadır. Çinli ticaret firmaları veya aracılar ile temas kurmak veya bir temsilcilik bürosu yoluyla kendi satışlarını düzenlemek. Çin’de aracı bulurken en çok dikkat edilmesi gereken husus ithalat/ihracat yetkisi ile yeterli pazar tecrübesini birlikte bulunduran bir firma tercih etmektir. Yabancı firmaların Çin pazarında doğrudan ticarete katılmaları yasaklanmıştır. Bu firmaların yalnızca Çin’de gerçekleştirdikleri üretimin belli bir kısmını pazarlama hakları vardır. Çin pazarına girmenin bir başka yolu, bu pazara teknoloji transferi yapmak ya da bunun sözünü vermektir. Büyüklüğü ile göz kamaştıran bir piyasa olan Çin’de yer edinmek ve dağıtım kanalları oluşturmak isteyen yabancı firmaların sıklıkla kullandığı bir yol olarak franchising gittikçe önem kazanmaktadır. Çin İç Ticaret Bakanlığı’nın bu uygulamadan memnun olduğu ve franchising uygulamalarının gelecekte daha da geliştirileceği dile getirilmektedir.
Özellikle perakende sektöründe giderek artan sayıda yabancı firma ortak yatırımlar yoluyla yer almaktadır. Çin, hale deneme bazında 15 kadar ortak girişime perakende mağazası açma ve ithalat/ihracat yapma yetkisi tanımıştır. Bu uygulamanın genişletilmesi beklenmektedir. Bir temsilcilik bürosu açmak, yapılan işin kontrolünün Çinli ortakların eline geçmesini önleyerek yabancılara avantaj sağlamaktadır.
Çin pazarının önemli bir özelliği olarak malların pazarlanması konusunda kişisel ilişkiler büyük öneme sahiptir. Gerek tüketiciler gerekse aracı konumunda olan kişiler açısından tanıdık kişilerle ticaret yapmak ve onların ürünlerini tercih etmek önemli bir kültür faktörüdür. Tüketici ile firma arasında reklam aracılığıyla tanışıklık kurulması bu bakımdan önem kazanmaktadır.
Ekonomi Bakanlığı’nın 2017 verilerine göre Türkiye – Çin Halk Cumhuriyeti arasındaki ticaret rakamları*
Türkiye’nin Çin’e ihracatı: 1.131 milyon dolar
İhraç edilen başlıca ürünler: Mermer ve traverten, krom cevheri, kıymetli metal cevherleri
Türkiye’nin Çin’den ithalatı: 8.840 milyon dolar
İthal edilen başlıca ürünler: Telefon cihazları, ses, görüntü yada diğer bilgileri iletmeye mahsus cihazlar, otomatik bilgi işlem makineleri
Ticaret hacmi: 9.970 milyon dolar
Ticaret dengesi: -7.709 milyon dolar
* Ocak – Mayıs dönemi (5 aylık)
Çin Halk Cumhuriyeti ile çalışma konusunda danışmanlık veren bazı kamu kurumlarının iletişim bilgileri:
DEİK TÜRKİYE – ÇİN İŞ KONSEYİ
Türk Tarafı Başkanı Murat Talip Kolbaşı
İş Konseyi Koordinatörü Volkan Yüzer
Tel No: +90 212 339 50 80
E-posta: vyuzer@deik.org.tr
ÇİN HALK CUMHURİYETİ İSTANBUL BAŞKONSOLOSLUĞU
Adres: Tarabya Mahallesi, Çoban Çeşme Sokak, No:4, 34457 Sarıyer/İstanbul
Tel No: +90 212 299 21 88
E-posta: chinaconsul_ist_tr@mfa.gov.cn
ÇİN HALK CUMHURİYETİ ANKARA BÜYÜKELÇİLİĞİ
Adres: 100. Yıl Mahallesi, Horasan Sokak, No:15, 06700 Çankaya/Ankara
Tel No: +90 312 436 06 28
E-posta: chinaemb_tr@mfa.gov.cn
T.C. PEKİN BÜYÜKELÇİLİĞİ
Büyükelçi Ali Murat Ersoy
Adres: San Li Tun Dong 5 Jie No:9, 100600 Pekin/ PRC
Tel No: +86 10 6532 1715
E-posta: consulate@beijing@mfa.gov.tr