High tech ihracatının yıldızları

Mevzu bahis, Türkiye’ye uygun yeni büyüme modeli ve 550 milyar dolarlık 2023 ihracat hedefinin akıbeti olunca Güney Kore modeli örneğini daha sık duyar olduk. Bilinen bir kıyaslamadır. Güney Kore ekonomisi çok değil 20 yıl önce Türkiye'nin bile gerisinde iken bugün dünya pazarlarına çıkan LG, Samsung, Hyundai gibi dev markaları ve yüksek teknolojiye dayanan ihracatı ile hem dünya ticaret liginde söz sahibi olmayı başardı hem de OECD rakamlarına göre 598 milyar dolarlık ihracatının yüzde 30'a yakın kısmını high tech ürünlerden sağladı. Oysa Türkiye hâlâ 175 milyar dolarlık ihracatla teselli buluyor. Üstelik TÜİK verilerine göre imalata dayalı ürünlerin toplam ihracatı içinde, yüksek teknoloji ürünlerinin payı sadece yüzde 3.9. Bu hesap toplam ihracat bazında yapıldığında ise rakam yüzde 2'lere kadar geriliyor. Unutmadan ekleyelim, Türkiye'nin 2023 hedeflerinden biri de 500 milyar dolarlık toplam ihracatın yüzde 20'sinin ileri high tech ürünlerinden sağlanmak.
Peki bu hedefler nasıl tutturulacak? Dünya ticaretinde esas değer zincirini yaratan high tech ürün ihraç eden firmalar nasıl çoğalacak? Uzun zamandır akademisyenlerin ve ekonomi otoriterlerinin dillendirdiği gibi ‘Türkiye artık çok iyi fason üretici kimliğinden kurtulmalı’ cümlesi Türkiye’nin bu konudaki yeni yol haritasını ortaya koyuyor.
Rakamlar daha fazla Ar-Ge diyor
OECD'ye göre bir ürünün high tech olması o ürünün imalatında kullanılan Ar-Ge yatırımlarının yoğunluğuna bağlı. OECD yaptığı sınıflandırmada uzay ve havacılık, bilgisayar, ilaç, bilimsel aletler, elektrikli makine, hassas ölçü aletleri ve elektronik büro malzemeleri vb. ürünleri bu kapsama dâhil etmiş. Buradan hareketle ülkelerin Ar-Ge bütçeleri high tech imalat ya da ihracat ile ilgili önemli veri sunuyor. Rakamlara bakacak olursak OECD ülkelerinde ortalama GSMH'nin yüzde 3'ünü Ar-Ge'ye ayrılırken Türkiye'de bu yüzde birlerde. Gelişmiş ülkelerde ise oran yüzde 6'ya kadar çıkıyor.
Mevcut tabloya rağmen Türkiye'de yüksek teknolojiye yatırım yapan firmaların sayısı giderek artıyor. Venus markası ile yerli cep telefonu üretimine başlayan ve 2013 yılında elektronik ürünlerden 2.5 milyar dolar ihracat geliri elde eden Vestel'in bu alandaki çabaları kayda değer. Kablosuz iletişim alanında dünya pazarlarında da adından söz ettiren Airties bir başka örnek firma olarak belirtilebilir. Savunma sanayii kuruluşları, ilaç şirketleri ve yazılım ve bilişim üreticileri high tech ürün ihraç eden önemli sektörler arasında. Şehir Üniversitesi Ekonomi Bölümü Öğretim Üyesi Melih Bulu, high tech konusunda Türkiye’nin atması gereken çok adım olduğunu belirtirken, mevcut durumda başta TÜBİTAK olmak üzere çeşitli kurumların firmaların ileri teknoloji yatırımlarını destekleyecek teşviklerin kağıt üzerinde arttığını ancak uygulamada firmaların sıkıntı yaşadıklarını belirtti Bulu, “Benzer şekilde pek çok firma Ar-Ge ya da yüksek teknolojiye yatırım yapmayı plana almış olsa da devletin bu konudaki kararlılığı hâlâ bir endişe konusudur” diye konuştu.
High tech için ekosistem gerekiyor
Opsago Danışmanlık Genel Müdürü Kıvanç Emiroğlu’na göre ise ülkelerin ya da şirketlerin high tech alanında söz sahibi olması zaman alıyor ve her şeyden önemlisi uygun ekosistemin olması gerekiyor. Sadece ülkenin değil şehirlerin de bu yönde stratejisi olması gerektiğini belirten Emiroğlu, “Öncelikle bu iş için uygun insan kaynağı olması gerekiyor. Hem üniversite hem de teknik okulların olduğu güçlü bir insan kaynağı bu işin ilk halkası. Ayrıca bu tip firmaları (start up) destekleyecek avukatlık, muhasebe kaliteli ve yüksek katmanlı hizmetler olmalı. Bunların yanı sıra yürütme tarafında sadece paraya dayalı da olmayan teşvikler ve destek (alt yapı, dış ticaret rehberliği, vergi kolaylıkları vb.) önemli. Üniversite sanayii işbirliklerinin çoğalması başka bir faktör. Ekosistemi tamamlayacak diğer bir halka ise yapılan işe finansal kaynak yaratacak enstrümanların çoğalması”.
Vestel elektronikte iddialı
Venus markası ile ürettiği yerli cep telefonu ile Türkiye’nin ileri teknoloji firması olmaya aday olduğunu gösteren Vestel, hem cep telefonu hem de diğer high tech ürünlerin ihracatını artırmayı hedefliyor. Vestel’in teknoloji yatırımlarına devam edeceğini belirten Zorlu Holding Yönetim Kurulu Başkanı Ahmet Zorlu, “Önemli olan firmaların hedef koymaları. Vestel bu konuda çok başarılı işler yapıyor. Daha önce montaj olarak gelen ürünleri artık üretiyoruz. Firmaların başarılı olması için devlet de bu alanda teşviklerini artırmalı” diye konuştu.
Otomotiv üretir gibi hastane yatağı üretiyor
Son beş yıldır Ar-Ge ve inovasyon yatırımlarına ağırlık veren Kayserili Nitrocare, niş bir alanda Türkiye’de ve dünyada önemli bir pazar payına sahip olmayı başardı. Ürettikleri elektronik donanımlı hastane yatakları ile 72 ülkeye, 15 milyon dolarlık ihracat yaptıklarını belirten Nitrocare Marka Müdürü Mehmet Serkan Konur, Türkiye’nin ileri teknoloji alanına adapte olduğunu belirtirek, “Mevcut ekonomik ve altyapı koşulları dikkate alındığında firmalar için ileri teknoloji hâlâ zor bir süreç. Teşvikler ise bölgelere göre değişiyor. Devlet destekleri artırılmalı” diye konuştu.
Airties dünya markası olmaya doğru ilerliyor
2004 yılında ABD Silikon Vadisi’nden Türkiye’ye dönüş yapan bir ekip tarafından kurulan AirTies, elektronik cihazları birbirine, internete ve insanlara kablosuz olarak bağlayan ürünler geliştiriyor. Dünya genelinde 10 milyondan fazla cihazı bulunan AirTies, uzman Ar-Ge kadrosu ile çip üreticilerine bağımlı olan rakiplerinin aksine kendi ürünlerini tasarlayıp geliştiriyor. İngiltere başta olmak üzere Avrupa pazarında iddialı olan Airties, 100 milyon dolarlık cirosunun yüzde 10’unu Ar-Ge’ye ayırıyor. Airties, kablolu-kablosuz yerel ağ ürünleri (LAN) internet üzerinden telefon (VoIP), aksesuarlar ve internet üzerinden televizyon (IPTV) ürünleri ihraç ediyor.
Havelsan siber alanda ürünler geliştirecek
Başta Türk savunma sanayi ve bilişim alanlarında olmak üzere birçok sektörde ürün geliştiren Havelsan, son dönemlerde füzyon, big data (büyük veriler), bulut ve siber teknoloji alanlarında yeni teknolojik açılımlar yapmayı hedefliyor. Yazılım alanında başarılı projelere imza atan ve 2013 yılında 78.6 milyon lira tutarında yazılım ihracatı gerçekleştiren Havelsan, Körfez, Orta Asya, Uzak Doğu ve Afrika ülkelerine odaklanmış durumda. Gerçekleştirdiği atılımlarla yurt içi ve yurt dışı savunma sanayinin dikkatini üzerine çeken şirket toplam iş hacminin yüzde 31'i yurt dışı projelerden oluşuyor.
Netaş yazılımda 5 kıtada var
Son yıllarda yazılımcı kimliği ile hem büyüme rakamları hem de ihracat pazarlarındaki başarıları ile dikkat çeken Netaş, günümüzde 5 kıtaya ihracat gerçekleştiriyor. Netaş'ın ürünlerini ise 160'tan fazla telekom şirketi kullanır durumda. 800'e yakın mühendisle Ar-Ge faaliyetleri kapsamnında kablolu, kablosuz ve optik yeni nesil teknolojiler alanında araştırma geliştirme faaliyetlerini sürdüren şirket küresel boyutta yazılım hizmetleri fırsatlarını da değerlendiriyor. Netaş, VoIP alanında küresel lider Genband, optik ve taşıyıcı Ethernet çözümleri alanında lider Ciena’ya ve GSM-R çözümleri alanında öncü şirket Kapsch’a teknolojik çözümler sunuyor. Şirket 2013 yılında 58.2 milyon dolarlık yazılım ihraç etti.