AB’den kamyon üreticilerine rekor ceza

Avrupa Birliği, Avrupa’daki beş büyük kamyon üreticisi olan MAN, Volvo/Renault, Daimler, Iveco ve DAF'a yönelik yürüttüğü soruşturma sonucunda şirketlere üç milyar Euro ceza kesti

Avrupa Birliği (AB), Avrupa’daki beş büyük kamyon üreticisine (MAN, Volvo/Renault, Daimler, Iveco ve DAF) yönelik yürüttüğü soruşturma sonucunda şirketlere rekor cezalar verdi. MAN’ın pişman olup kendi kendisini ihbar etmesinden sonra başlayan soruşturma sonucunda kamyon üreticilerine yönelik toplam 2,93 milyar Euro ceza kesildi. Yazım yanlışı olmadığını hemen vurgulayalım, ceza yaklaşık üç milyar Euro…

Soruşturma kapsamında Daimler ve DAF’a yönelik kesilen cezalar da şirket bazında verilen cezalar bakımından Komisyon’un verdiği en büyük iki ceza oldu. Son yıllarda rekabet otoritelerinin verdiği cezalardaki miktar artışı bu soruşturmada da devam ederken, rekabet kurallarının ne kadar katı, disiplinli bir şekilde uygulandığını ve dolayısıyla bu kurallara uyumun şirket yöneticileri tarafından içselleştirilmesinin ne kadar önemli olduğu bir kez daha gözler önüne serilmiş oldu.

Otomotiv sektörü rekabet otoriteleri tarafından sürekli takip edilmekte ve son zamanlarda birçok ceza kararına konu olmakta. Nitekim Amerika Birleşik Devletleri’nde Ağustos ayında Hitachi ve Nishikawa’ya yönelik olarak motorlu taşıt parçaları pazarlarında fiyat tespiti, pazar paylaşımı, ihalelerde danışıklı hareket gibi ağır rekabet ihlallerine dâhil olduklarını tespit eden kararlar verildi. Bununla birlikte, otomotiv sektörünü yakından ilgilendiren diğer bir önemli karar ise Türkiye’nin de rekabet politikalarını yakından takip ettiği Avrupa Komisyonu’ndan geldi.

Komisyon’un kamyon üreticilerine yönelik açtığı soruşturma ile birlikte 1997 yılından 2011 yılına kadar 14 yıl boyunca aralıksız olarak uygulandığı tespit edilen kartel anlaşması rekor bir ceza verilerek sona erdirildi. Bu kadar büyük bir cezanın çıkmasının ana sebeplerinden biri şüphesiz uzun yıllardır bu kartelin süregelmesiyken, soruşturma konusunu oluşturan kamyonların Avrupa ticaretinde oynadıkları hayati rol de cezanın bu denli yüksek olmasının bir diğer sebebini oluşturmakta. Komisyon Avrupa pazarında, yaklaşık olarak 30 milyon kamyonun ticari olarak faaliyet gösterdiğini, bu kamyonların Avrupa kara ticaretinin üçte ikisini gerçekleştirdiğini ve Avrupa’da üretilen her 10 kamyonun dokuzunun, soruşturmaya konu olan beş şirket tarafından üretildiğini söyleyerek kamyon ve tırların üretiminde şirketlerin rekabet etmek yerine bu tarz bir anlaşma içine girmiş olmalarını “kabul edilemez” nitelikte buldu.

Soruşturmanın açılmasıyla beraber Scania haricindeki soruşturmaya tabi şirketlerden hepsi Komisyon ile işbirliği içine girerek pişmanlık ve etkin işbirliği kapsamında indirim almış; Scania ise böyle bir politikayı benimsememiştir. Bu sebeple, Scania hakkındaki soruşturma devam etmektedir.

Pişmanlıkla başlayan süreç

MAN tarafından yapılan pişmanlık başvurusu üzerine başlayan soruşturmanın konusunu, kamyon üreticilerinin aralarında anlaşarak orta ve ağır sınıf kamyonların 1997-2011 yılları arasında fabrika fiyatları, emisyon teknolojilerine uyumu kapsamındaki zamanlamaları ve emisyon teknolojileri maliyetlerinin müşteriye yansıtılması kapsamında kartel iddiaları oluşturmaktaydı. Bu anlaşma taraflar arasında 1997 yılından 2004 yılına kadar üst düzey yöneticiler düzeyinde telefon iletişimleri ile devam etmiş; daha sonrasında iletişimler elektronik ortamda 2011 yılına kadar süregelmiştir.

Komisyon soruşturma kapsamında ilk olarak kamyon üreticilerinin fabrika çıkış fiyatlarına ilişkin incelemeler yürütmüş ve bu kapsamda tarafların 14 yıl boyunca orta ve ağır sınıf kamyonların fabrika çıkış fiyatlarını birlikte belirlediklerini tespit etmiştir.

Komisyon’un soruşturmada incelediği ikinci husus ise kamyon üreticilerinin emisyon teknolojilerine uyum konusundaki zamanlamaları ve emisyon teknolojileri maliyetlerinin müşterilere yansıtılmasıdır. Bu kapsamda Komisyon, üreticilerin Avrupa Birliği tarafından çıkarılmış olan Euro VI çevre standartlarına geçişteki zamanlamalarını değerlendirmiştir. EURO III standartlarına uygun şekilde kamyon üreten söz konusu şirketlerin Avrupa Birliği tarafından düzenlenen EURO VI standartlarına uygun üretime geçiş konusundaki koordinasyonlu faaliyetleri dikkat çekmiştir. Ayrıca şirketlerin uyum kapsamında üretim maliyetlerinde artışın meydana gelmesi ve bu artışın da tüketicilere yansıtılması hususunda koordinasyonlu hareket etmelerinin rekabet kurallarına aykırılık teşkil ettiğine karar verilmiştir.

Rekor niteliğinde cezalar

Komisyon’un yürüttüğü soruşturma sonrasında beş büyük kamyon üreticisine toplamda 2,93 milyar Euro tutarında ceza kesilmesi bu alanda yeni bir rekor niteliğindedir. Bu alanda bir diğer rekor ise bireysel olarak kesilen cezalar kapsamındadır. Daimler’e kesilen 1 milyar Euro’yu aşkın ceza, Avrupa Birliği kapsamında bir şirkete kesilen en büyük ceza niteliğindedir. Bu alanda ikinci en yüksek ceza ise yine bu soruşturma kapsamında DAF’a kesilen 752,7 milyon Euro tutarındaki cezadır. Rekor niteliğindeki bu cezaların yanı sıra diğer üreticilere yönelik olarak Volvo/Renault’a verilen ceza 670,5 milyon Euro olurken, Iveco’ya verilen ceza ise 494,7 milyon Euro’dur. Soruşturma sonucunda her bir şirkete kesilen bu cezalar dahi Komisyon’un bu zamana kadar verdiği en büyük 10 ceza içinde yer almaktadır.

Cezaların bu kadar yüksek olmasına karşın Komisyon, soruşturma kapsamında işbirliği yapmalarından dolayı bütün şirketlere yönelik olarak yüzde 10 indirim yapmış; bu indirimlerin yanı sıra pişmanlık düzenlemesi kapsamında Volvo’ya yüzde 40, Daimler’e yüzde 30 ve Iveco’ya yüzde 10 oranında indirim uygulamıştır. MAN ise pişmanlık başvurusunda bulunan ilk şirket olarak yüzde 100 oranında cezadan bağışık tutulmuştur. Vestager yaptığı açıklamada MAN’ın alacağı cezanın 1,2 milyar Euro olacağını ancak yaptığı başvuru ile cezadan bağışık tutulduğunu belirtmiştir. Soruşturma kapsamında verilen toplam cezanın işbirliğine gitmeyen Scania’ya yönelik hükmedilecek ceza ile çok daha yüksek rakamlara ulaşacağı söylenebilir.

Dr. M. Fevzi Toksoy