DGÖ’nün Veri Modeli zaman ve maliyet kaybını önleyecek
Gümrük Müşaviri ve Güler Dinamik Yönetim Kurulu Başkanı Kenan Güler, Revize Kyoto Sözleşmesi’ne dayanarak Dünya Gümrük Örgütü’nün (DGÖ) hazırladığı Veri Modeli’nin gümrüklerde zaman ve maliyet kaybının önüne geçeceğini söyledi.
Dünya Gümrük Örgütü’nün (DGÖ) Veri Modeli, gümrük alanında veri ihtiyaçlarını basitleştirmek ve uyumlaştırmak için gerekli uluslararası veri sözlüğü ihtiyacına cevap verir nitelikte hazırlanmıştır.
Revize Kyoto Sözleşmesi’ne dayanan bu yeni modeli değerlendiren Gümrük Müşaviri ve Güler Dinamik Yönetim Kurulu Başkanı Kenan Güler, bu model sayesinde çıkacak yeni kanun ve yönetmeliğin ticaret erbabı ve gümrük müşavirleri için zaman ve maliyetler ve işlemlerin standardizasyonu açısından kolaylık sağlayacağını söyledi.
Güler, sözlerine şöyle devam etti. “Dünya Ticaret Örgütü (DTÖ) Ticaretin Kolaylaştırılması Anlaşması gümrük işlemlerinin kolaylaştırılmasını, bu amaçla teknolojik gelişmelerin ve elektronik sistemlerin kullanılmasını öngörmektedir. Ülkemiz de bir DTÖ üyesi olarak bu anlaşmaya taraftır ve hükümlerini uygulamak zorundadır.
AB gümrük koduna uyumlu yeni Gümrük Kanunu taslağını değerlendirirken Dünya Gümrük Örgütü’nün (DGÖ) Gümrük Veri Modeli ile DTÖ’nün Ticaretin Kolaylaştırılması Anlaşması’nın mesleğimize olası etkilerini ve sonuçlarını doğru yorumlayarak hep birlikte değişimlere hazır olmalı, bu alandaki gelişmelerin neler olduğunu, ileride nelerle karşılaşabileceğimizi sürekli izlememiz gerektirmektedir. Dünya Gümrük Örgütü Veri Modeli Ve Gümrük Uygulamalarına Etkilerini ayrıntılı şekilde ele alan yazıyı bilgilerinize sunarım.”
Dünya Gümrük Örgütü Veri Modeli ve Gümrük Uygulamalarına Etkileri
Dünya Ticaret Örgütü (DTÖ) Ticaretin Kolaylaştırılması Anlaşması gümrük işlemlerinin kolaylaştırılmasını, bu amaçla teknolojik gelişmelerin ve elektronik sistemlerin kullanılmasını öngörmektedir. Ülkemiz de bir DTÖ üyesi olarak bu anlaşmaya taraftır ve hükümlerini uygulamak zorundadır.
Uluslararası ticaret işlemlerinin yürütülmesinde harcanan zaman ve maliyetler üzerine yapılan araştırmalarda, hemen her zaman belge hazırlama ve formalitelere uyum ile ilgili işlerin önemli etkisi vurgulanmaktadır.
Ticaret erbabının ticaret, taşıma ve yasal prosedürlerle ilgili işleri tamamlayabilmesi için sağlaması gereken bilgilerde gereksizlik ve birçok kez tekrarlama olduğu açıkça belirtilmektedir. Dünya Gümrük Örgütü’nün (DGÖ) bir yayınına göre, Avustralya Gümrük İdaresi liderliğinde yürütülen Standart Veri Seti Projesi çerçevesinde, 41 kamu kurumundan 7.649 veri elemanı toplanmış, birbirinin aynı olanlar elimine edilerek bu rakam 3.993’e indirilmiş ve uyumlaştırmalar sonrası 650 elemanın gerekli olduğu tespit edilmiştir. Örnek olarak, 22 kurumun ihracatçı adını 118 formatta istediği, bunların 20’den 300 karaktere kadar 61 değişik şekilde 212 defa kullanıldığı tespit edilmiştir. Proje grubu bunu 70 karakter uzunluğunda tek bir veri elemanı, “İhracatçı Adı” olarak standardize etmiştir.
1996 yılında G7 ülkeleri devlet başkanları karmaşık, gereğinden fazla ve standart olmayan verilerin dünya ticareti için bir tarife dışı engel haline geldiğini kararlaştırmış, bunun üzerine bir çalışma grubu kurularak veri miktarlarını gümrük ihtiyaçlarını karşılayacak seviyeye indirmek ve standardize etmekle görevlendirilmiştir.
Bu çalışmalar 2001 yılında DGÖ tarafından devralınmış ve DGÖ Veri Modelinin esasını oluşturmuştur. G7 bu işlerin eşyanın sınırlar arasında hareketini kolaylaştıracağını ve kamu kurumlarının veri ihtiyaçlarını karşılamada karmaşıklıkları ve maliyetleri azaltacağını düşünmüş ve sonuçta G7 ülkelerinin her bir temel gümrük işlemi için, gereksiz verilerin elimine edilmesi, kalanların basitleştirilmesi ve standardizasyonu yoluyla minimize edilerek uyumlaştırılmış veri setleri oluşturulmuştur.
DGÖ Veri Modeli, gümrük işlemlerinin gerektirdiği verilerin bir araya getirildiği ve uyumlaştırıldığı maksimum veri setidir. Gümrük idarelerinin gümrük kanunlarına uyum için yeterli ve en az sayıda veri talep etmesini öngören DGÖ, Revize Kyoto Sözleşmesi’ne dayanmaktadır. Gümrük alanında veri ihtiyaçlarını basitleştirmek ve uyumlaştırmak için gerekli uluslararası veri sözlüğü ihtiyacına cevap vermektedir. Uluslararası kodların ve standartların (Birleşmiş Milletler Ticaret Veri Elemanları Rehberi (UNTDED) ve İdare, Ticaret ve Taşıma için Elektronik Veri Değişimi (UNEDIFACT dahil) hemen tamamına dayanmakta, aynı zamanda ilgili Uluslararası Standartlar Örgütü (ISO) standartlarını kapsamaktadır. Herhangi bir yeni veri talebi olduğunda, bunlar ilgili DGÖ komitesi tarafından uluslararası standartlar dikkate alınarak ihtiyaç analizine tabi tutulmakta ve karara bağlanmaktadır.
DGÖ Veri Modeli, AB Gümrük Veri Modeli’ne esas teşkil eden bir modeldir. DGÖ Veri Modeli, iletişim sistemleri ve elektronik mesajlarının dizaynında İş Süreçleri Modellemesi (Business Process Modeling) ve süreç analizleri kullanılmıştır. Model, Revize Kyoto Sözleşmesi’nde yer alan gümrük rejim ve işlemlerinin olay ve süreç diyagram ve tanımlamaları kullanılmak suretiyle analiz ve modellemesini içermektedir. Bunlara istinaden de gümrük iş süreçlerinin simülasyonları geliştirilmiştir.
DGÖ Veri Modeli, Koordine Sınır Yönetimi’nin esasını oluşturan Tek Pencere uygulamasına imkan vermektedir. İthalat, ihracat ve taşıma işlemleri ile ilgili tüm kamu kurumlarının veri ihtiyaçlarını, bu verilerin kurumlara tek bir kez verilmesini ve ulusal veya uluslararası düzeyde değişimini sağlayabilmektedir. Model, Baz Bilgi Paketi şeklinde oluşturulmuştur ve bu bazdan iş süreçlerine göre (beyanname; kargo raporlama; taşıma raporlama; lisanslar, izinler, sertifikalar vs.) veya ihtiyaçlara göre (bölgesel, ulusal, sektörel vs.) alt Bilgi Paketleri elde edilmesi mümkün kılınmıştır.
Revize Kyoto Sözleşmesi’ni, özellikle gümrükte bilgi teknolojilerinin azami ölçüde kullanımını dikkate alan AB, 2003 yılında gümrük ve ticaret alanında basitleştirilmiş ve kağıtsız bir ortam yaratılması, gümrük idaresinin ticaret erbabı ile elektronik iletişim kurup işlem yapabilecek şekilde modernizasyonu amacıyla bir Konsey niyet beyanında bulunmuş ve 2008 yılında da bu girişim bir Parlamento ve Konsey Kararı haline getirilerek 2020’ye kadar sürecek bir uzun vadeli stratejik plan yapılmasına karar verilmiştir. Bu çerçevede, yeni Birlik Gümrük Kodu 2013 yılında kabul edilmiş ve 2016 Mayıs ayından itibaren de uygulanmaya başlanmıştır.
AB tarafından ihtiyaç duyulan verilerin dayanağı Birlik Gümrük Kodu (BGK) ve Yönetmelikleridir. BGK verilerinin yasal hükümleri ise DGÖ Veri Modeli ve bazı diğer uluslararası standartlara dayanmaktadır. BGK bilginin ekonomik operatörler, gümrük idareleri ve gerektiğinde AB Komisyonu arasında verilmesi, değişimi ve depolanması hakkındaki hükümleri içermektedir.
AB Gümrük Veri Modeli üye devletler için esas olan ana modeldir. Üye devletler kendi ulusal hukuklarının gereği olan verileri (örneğin; ulusal tüketim vergileri, sağlık veya çevre hukuku gereği) bu ana modele ekleyebilirler. Model kapsamında gümrükte kullanılacak belgeler elektronik olarak yaratılmakta, bilgiler işlenmekte ve değişim yapılabilmektedir.
Diğer DGÖ üyesi ülkelerde (ABD, Japonya, Çin, Rusya, Güney Kore dahil) veri modelleri DGÖ Veri Modeli ile henüz birebir uyumlu değildir. DGÖ tarafından yapılan periyodik araştırmalara göre, üye ülke sistemlerinden yüzde 40’ı DGÖ modelinin muhtelif versiyonları ile uyumludur, yüzde 27’sinin projeleri de devam etmektedir. Türkiye’de ise Birlik Gümrük Koduna ve buna bağlı yönetmeliklere uygun yeni Gümrük Kanunu taslağı üzerinde çalışmalar devam etmektedir.
Anlaşıldığı kadarıyla, yeni kanun ve yönetmelik ticaret erbabı ve gümrük müşavirleri için zaman ve maliyetler ve işlemlerin standardizasyonu açısından önemli kolaylaştırmalar sağlayacak, ancak bazı yeni mecburiyetler de getirecek ve bunların elektronik uygulaması şirketler ve gümrük müşavirleri için ciddi altyapı ve eğitim yatırımları gerektirecektir. Gümrük idaresi, ekonomik operatörler, gümrük müşavirleri ve diğer kamu kurumları arasındaki beyanlar, bilgi ve belge değişimi elektronik veri işleme tekniğine göre yapılacak, gümrükte başvurular, karar almalar, bağlayıcı tarife ve menşe bilgileri elektronik formlar üzerinde gerçekleşecek, yetkilendirilmiş ekonomik operatörlerin merkezi gümrükleme, kayıt yoluyla beyan, öz değerlendirme, kapsamlı teminat, vs. işlemleri özel elektronik envanter, muhasebe beyan, vs. paketleri geliştirilmesini ve çalışanların bunlar üzerinde yoğun eğitimini zorunlu kılacaktır.
Dolayısıyla, üzerinde çalışılan taslağın kanunlaşması ve yönetmeliğinin de bir an önce kabul edilmesi, hangi hükümlerin elektronik uygulamalarının nasıl ve ne zaman yürürlüğe gireceğinin bir takvime bağlanarak kamuoyuna duyurulması, ekonomik operatörlerin ve gümrük müşavirlerinin gerekli hazırlıkları zamanında yapabilmesi açısından büyük önem arz etmektedir.
Kaynak: Dünya Gümrük Örgütü