Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Karara İlişkin Tebliğe dair düzenlemeler

Turkishtime Dergi

9 Ekim 2018

Bülent GÖRER
Yeminli Mali Müşavir
Sworn-in CPA

6 Ekim 2018 tarihli ve 30557 sayılı Resmi Gazete’de “Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Karara İlişkin Tebliğ (Tebliğ No: 2008-32/34)’de Değişiklik Yapılmasına Dair Tebliğ (No: 2018-32/51)” yayımlanmıştır.

13 Eylül 2018 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan 85 Sayılı Karar ile Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Karar’a eklenen geçici 8. maddede; Türkiye’de yerleşik kişilerin, Bakanlıkça belirlenen haller dışında, kendi aralarındaki menkul ve gayrimenkul alım satım, taşıt ve finansal kiralama dahil her türlü menkul ve gayrimenkul kiralama, leasing ile iş, hizmet ve eser sözleşmelerinde sözleşme bedeli ve bu sözleşmelerden kaynaklanan diğer ödeme yükümlülüklerinin döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak belirlenemeyeceği; ayrıca düzenlemenin yürürlüğe girdiği 13.09.2018 tarihinden itibaren 30 gün içinde, yukarıdaki nitelikteki olan ve daha önce yapılmış olan yürürlükteki sözleşmelerdeki döviz cinsinden kararlaştırılmış bulunan bedellerin TL’ye çevrilmesi gerektiğine hükmedilmiştir.

Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Karara İlişkin Tebliğ’de Değişiklik Yapılmasına Dair Tebliğ (Tebliğ No: 2018-32/51) ile yürürlüğe konulan Türkiye’de yerleşik kişiler arasında düzenlenecek döviz cinsinden ya da dövize endeskli sözleşmelere getirilen kısıtlamalara ve istisnalara ilişkin açıklamalar ise şöyledir;

1) 13.09.018 TARİHİNDEN İTİBAREN DÜZENLENECEK SÖZLEŞMELERİN DURUMU:

Gayrimenkul Satış ve Kiralama Sözleşmeleri

Tebliğde, Türkiye’de yerleşik kişilerce yapılan gayrimenkul satış ve kiralama sözleşmelerine istisna getirilmemiştir.

Buna göre, Türkiye’de yerleşik kişiler; kendi aralarında akdedecekleri, konusu serbest bölgeler dahil yurtiçinde yer alan gayrimenkuller olan, konut ve çatılı iş yeri dâhil gayrimenkul satış ve kiralama sözleşmelerinde sözleşme bedelini ve bu sözleşmelerden kaynaklanan diğer ödeme yükümlülüklerini döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak kararlaştıramayacaktır. Bu kapsamda Türkiye’de yerleşik kişilerin, 13.09.2018 tarihinden itibaren imzalayacakları gayrimenkul satış ve kiralama sözleşmelerini Türk Lirası cinsinden düzenlemeleri zorunludur.

İş Sözleşmeleri

Türkiye’de yerleşik kişiler; yurtdışında ifa edilecekler dışında kalan iş sözleşmelerinde sözleşme bedelini ve bu sözleşmelerden kaynaklanan diğer ödeme yükümlülüklerini döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak kararlaştıramayacaktır.

Diğer taraftan, Türkiye’de yerleşik olmakla birlikte, Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı olmayan kişiler ile yapılan iş sözleşmeleri döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak yapılabilecektir.

Ayrıca dışarıda yerleşik kişilerin Türkiye’de bulunan; şube, temsilcilik, ofis, irtibat bürosu, doğrudan veya dolaylı olarak yüzde elli ve üzerinde pay sahipliklerinin bulunduğu şirketler ile serbest bölgedeki faaliyetleri kapsamında serbest bölgelerdeki şirketlerin taraf olduğu iş sözleşmelerinde, sözleşme bedelinin ve bu sözleşmelerden kaynaklanan diğer ödeme yükümlülüklerinin döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak kararlaştırılması mümkün bulunmaktadır.

Danışmanlık, Aracılık ve Taşımacılık Dahil Hizmet Sözleşmeleri

Türkiye’de yerleşik kişiler arasındaki danışmanlık, aracılık ve taşımacılık dâhil hizmet sözleşmelerinde, sözleşme bedeli ve bu sözleşmelerden kaynaklanan diğer ödeme yükümlülükleri döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak kararlaştırılamayacaktır. Ancak Tebliğ ile bazı hizmet sözleşmelerine istisna getirilmiştir.

Buna göre aşağıdaki hizmet sözleşmeleri döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak belirlenebilecektir:

-Türkiye Cumhuriyeti Devleti ile vatandaşlık bağı bulunmayan kişilerin taraf oldukları hizmet sözleşmeleri,

-İhracat, transit ticaret, ihracat sayılan satış ve teslimler ile döviz kazandırıcı hizmet ve faaliyetler kapsamında yapılan hizmet sözleşmeleri,

- Türkiye’de yerleşik kişilerin yurtdışında gerçekleştirecekleri faaliyetler kapsamında yapılan hizmet sözleşmeleri,

-Türkiye’de yerleşik kişilerin, kendi aralarında akdedecekleri, Türkiye’de başlayıp yurtdışında sonlanan ve yurtdışında başlayıp Türkiye’de sonlanan elektronik haberleşme ile ilgili hizmet sözleşmeleri.

Ayrıca dışarıda yerleşik kişilerin Türkiye’de bulunan; şube, temsilcilik, ofis, irtibat bürosu, doğrudan veya dolaylı olarak yüzde elli ve üzerinde pay sahipliklerinin bulunduğu şirketler ile serbest bölgedeki faaliyetleri kapsamında serbest bölgelerdeki şirketlerin taraf olduğu hizmet sözleşmelerinde, sözleşme bedelinin ve bu sözleşmelerden kaynaklanan diğer ödeme yükümlülüklerinin döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak kararlaştırılması mümkün bulunmaktadır.

Eser Sözleşmeleri

Türk Borçlar Kanunu’nun 470. maddesinde Eser Sözleşmesi, yüklenicinin bir eser meydana getirmeyi, iş sahibinin de bunun karşılığında bir bedel ödemeyi üstlendiği sözleşme olarak tanımlanmıştır. Örneğin, inşaat yapım işleri veya altyapı işleri eser sözleşmesi kapsamında değerlendirilmektedir.

Tebliğe göre Türkiye’de yerleşik gerçek ve tüzel kişiler ile imzalayacakları eser sözleşmelerinde (4490 sayılı Türk Uluslararası Gemi Sicili Kanunu ile 491 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamede Değişiklik Yapılmasına Dair Kanunda tanımlanan gemilerin inşası, tamiri ve bakımına ilişkin eser sözleşmeleri hariç) sözleşme bedelini ve bu sözleşmelerden kaynaklanan diğer ödeme yükümlülüklerini döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak kararlaştırmaları mümkün değildir. Bu kapsamda Türkiye’de yerleşik gerçek ve tüzel kişilerin 13.09.2018 tarihinden itibaren imzalayacakları eser sözleşmelerini Türk Lirası cinsinden düzenlemeleri zorunludur.

Menkul Satış ve Kiralama Sözleşmeleri

Türkiye’de yerleşik kişiler; kendi aralarında akdedecekleri, iş makineleri dâhil taşıt satış sözleşmeleri dışında kalan menkul (ham madde, mamul, ticari mal vb.) satış veya kiralama sözleşmelerinde sözleşme bedelini ve bu sözleşmelerden kaynaklanan diğer ödeme yükümlülüklerini döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak kararlaştırabilecektir. Bu kapsamda Şirketler tarafından ticareti yapılan ticari emtiaların döviz cinsinden ya da dövize endeksli olarak düzenlenen sözleşmeler ile satışı ve kiralanması mümkündür.

Ancak iş makinası satış ve kiralaması faaliyetleri ile taşıt (otobüs, midibüs, otomobil vs) satış ve kiralaması faaliyetleri ile uğraşan Türkiye’de yerleşik kişilerin bu faaliyetlerine yönelik olarak düzenleyecekleri sözleşmelerdeki bedelleri ve diğer yükümlülükleri döviz cinsinden ya da dövize endekli olarak belirlemeleri mümkün değildir.

Diğer taraftan 13.09.2018 tarihinden önce akdedilmiş bulunan iş makineleri dâhil taşıt kiralama sözleşmelerinin Türk Lirası cinsinden yeniden düzenlenmesine gerek bulunmamaktadır.

Yazılım / Lisans Satış ve Hizmet Sözleşmeleri

Türkiye’de yerleşik kişiler; kendi aralarında akdedecekleri, bilişim teknolojileri kapsamında yurtdışında üretilen yazılımlara ilişkin satış sözleşmeleri ile donanım ve yazılımlara ilişkin lisans ve hizmet sözleşmelerinde sözleşme bedelini ve bu sözleşmelerden kaynaklanan diğer ödeme yükümlülüklerini döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak kararlaştırabilecektir.

Leasing Sözleşmeleri

Finansal kiralama ve leasing sözleşmelerinde, sadece aşağıda belirtilen istisnai durumlarda sözleşme bedeli döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak kararlaştırabilecektir.

Buna göre;

-Gemilere ilişkin finansal kiralama (leasing) sözleşmelerinde,

-Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Kararın 17 ve 17/A maddeleri kapsamında yapılacak finansal kiralama (leasing) sözleşmelerinde

sözleşme bedeli ve bu sözleşmelerden kaynaklanan diğer ödeme yükümlülükleri döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak kararlaştırılabilecektir.

Kamu Kurum ve Kuruluşları, Türk Silahlı Kuvvetleri Güçlendirme Vakfı İle İmzalanan Sözleşmeler

Tebliğde, kamu kurum ve kuruluşlarının taraf olduğu aşağıdaki sözleşmelere istisna getirilmiştir.

Buna göre;

-Kamu kurum ve kuruluşları ile Türk Silahlı Kuvvetlerini Güçlendirme Vakfı şirketlerinin taraf olduğu gayrimenkul satış ve gayrimenkul kiralama dışında kalan sözleşmelerde, sözleşme bedelinin ve bu sözleşmelerden kaynaklanan diğer ödeme yükümlülüklerin döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak kararlaştırılması mümkündür.

-Kamu kurum ve kuruluşlarının taraf olduğu döviz cinsinden veya dövize endeksli ihaleler, sözleşmeler ve milletlerarası andlaşmaların ifası kapsamında olmak kaydıyla; yüklenicilerin üçüncü taraflarla akdedeceği gayrimenkul satış, gayrimenkul kiralama ve iş sözleşmeleri dışında kalan sözleşmelerde, sözleşme bedelinin ve bu sözleşmelerden kaynaklanan diğer ödeme yükümlülüklerin döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak kararlaştırılması mümkündür.

-Hazine ve Maliye Bakanlığının 28.03.2002 tarihli ve 4749 sayılı Kamu Finansmanı ve Borç Yönetiminin Düzenlenmesi Hakkında Kanun kapsamında gerçekleştirdiği işlemlerle ilgili olarak bankaların taraf olduğu sözleşmelerde, sözleşme bedelinin ve bu sözleşmelerden kaynaklanan diğer ödeme yükümlülüklerin döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak kararlaştırılması mümkündür.

Havayolu Faaliyetlerine İlişkin Sözleşmeler

Tebliğde, havayolu faaliyetlerine ilişkin çeşitli istisnalar sağlanmıştır.

Buna göre;

-Türkiye’de yerleşik yolcu, yük veya posta taşıma faaliyetinde bulunan ticari havayolu işletmeleri,

-Hava taşıma araçlarına, motorlarına ve bunların aksam ve parçalarına yönelik teknik bakım hizmeti veren şirketler,

-Sivil havacılık mevzuatı kapsamında havalimanlarında yer hizmetleri yapmak üzere çalışma ruhsatı alan veya yetkilendirilen kamu ya da özel hukuk tüzel kişiliği statüsündeki kuruluşlar ile söz konusu kuruluşların kurdukları işletme ve şirketler ile doğrudan veya dolaylı olarak sermayelerinde en az %50 hisse oranına sahip olduğu ortaklıklar

Türkiye’de yerleşik kişilerle döviz cinsinden veya dövize endeksli bedeller içeren sözleşmeler yapabilecektir. Ancak gayrimenkul satış, gayrimenkul kiralama ve iş sözleşmeleri istisna kapsamına dahil olmayıp bu sözleşme bedelleri Türk Lirası cinsinden belirlenecektir.

2) 13.09.2018 TARİHİNDEN ÖNCE DÜZENLENEN VE YÜRÜRLÜKTE OLAN SÖZLEŞMELERİN DURUMU:

13/09/2018 tarihinden önce akdedilmiş bulunan;

-İstisna kapsamına alınmış olan sözleşmeler

-İş makineleri dâhil taşıt kiralama sözleşmelerinin

Türk Lirası cinsinden yeniden düzenlenmesine gerek bulunmamaktadır.

Ancak istisna kapsamına alınmayan ve 13.09.2018 tarihinden önce imzalanan bedeli ve diğer yükümlülükleri döviz cinsinden ya da dövize endeskli olarak belirlenmiş tüm sözleşmelerin 13.10.2018 tarihine kadar Türk Lirası cinsinden yeniden düzenlenmesi gerekmektedir.

Sözleşme bedeli ve bu sözleşmelerden kaynaklanan diğer ödeme yükümlülükleri Türk parası olarak taraflarca yeniden belirlenirken mutabakata varılamazsa; söz konusu bedellerin 02.01.2018 tarihinde belirlenen Merkez Bankası efektif satış kuru kullanılarak hesaplanan Türk parası cinsinden karşılığının, 02.01.2018 tarihinden bedellerin yeniden belirlendiği tarihe kadar tüketici fiyat endeksi (TÜFE) aylık değişim oranları esas alınarak artırılması suretiyle belirlenecektir.

13.09.2018 tarihinden önce akdedilen konut ve çatılı iş yeri kira sözleşmelerinde döviz veya dövize endeksli olarak belirlenen bedeller yukarıdaki hesaplamalara göre iki yıllık süre için Türk parası olarak belirlenecektir. Ancak, Türk parası olarak belirlemenin yapıldığı kira yılının sonundan itibaren bir yıl geçerli olmak üzere;

- Türk parası olarak belirlenen kira bedeli, taraflarca belirlenirken mutabakata varılamazsa, belirleme tarihinden belirlemenin yapıldığı kira yılının sonuna kadar Türkiye İstatistik Kurumunun her ay için belirlediği tüketici fiyat endeksi (TÜFE) aylık değişim oranları esas alınarak artırılması yoluyla belirlenecektir.

- Bir sonraki kira yılı Türk parası cinsinden kira bedeli ise, taraflarca belirlenirken mutabakata varılamazsa, önceki kira yılında geçerli olan kira bedelinin Türkiye İstatistik Kurumunun belirlediği tüketici fiyat endeksi (TÜFE) aylık değişim oranları esas alınarak artırılması yoluyla belirlenir ve belirlenen Türk parası cinsinden kira bedeli belirtilen iki yıllık sürenin sonuna kadar geçerli olacaktır.

Sözleşme bedeli ve bu sözleşmelerden kaynaklanan diğer ödeme yükümlülükleri döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak kararlaştırılması mümkün olmayan sözleşmelerde tahsili yapılmış veya gecikmiş alacaklar için yukarıda belirtilen hesaplamaların yapılmasına ve sözleşme bedellerinin Türk parası cinsinden yeninden belirlenmesine gerek bulunmamaktadır.

3) DİĞER HUSUSLAR

6362 sayılı Sermaye Piyasası Kanunu ile bu Kanuna dayalı olarak yapılan düzenlemeler çerçevesinde sermaye piyasası araçlarının (yabancı sermaye piyasası araçları ve depo sertifikaları ile yabancı yatırım fonu payları da dahil olmak üzere) döviz cinsinden oluşturulması, ihracı, alım satımı ve yapılan işlemlere ilişkin yükümlülüklerin döviz cinsinden kararlaştırılması mümkündür.

Sözleşme bedeli ve bu sözleşmelerden kaynaklanan diğer ödeme yükümlülükleri döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak kararlaştırılamayan sözleşmeler kapsamında düzenlenecek kıymetli evraklarda yer alan bedellerin de döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak belirlenmesi mümkün değildir. Dolayısıyla Türkiye’de yerleşik kişiler tarafından bu kapsamda düzenlenecek çek, bono ve poliçelerin de döviz cinsinden ya da dövize endeksli olarak düzenlenmesi mümkün değildir.

Uluslararası piyasalarda fiyatı döviz cinsinden belirlenen kıymetli madenlere ve/veya emtiaya endekslenen ve/veya dolaylı olarak dövize endekslenen sözleşmeler, Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Kararın 4. maddesinin (g) bendi uygulaması kapsamında dövize endeksli sözleşme olarak değerlendirilecektir.

Türkiye’de yerleşik kişilerin yurtdışındaki; şube, temsilcilik, ofis, irtibat bürosu, işlettiği veya yönettiği fonlar, yüzde elli ve üzerinde pay sahipliklerinin bulunduğu şirketler ile doğrudan ya da dolaylı olarak sahipliklerinde bulunan şirketler 32 Sayılı Kararın 4. maddesinin (g) bendi uygulaması kapsamında Türkiye’de yerleşik olarak değerlendirilecektir. Bu kapsamda Türkiye’de yerleşik kişilerin yurtdışındaki şube, temsilcilik, ofis, irtibat bürosu, işlettiği ya da yönettiği fonlar, yüzde elli ve üzerinde pay sahipliklerinin bulunduğu iştiraklerin Türkiye’de yerleşik kişiler ile imzalayacağı ve istisna kapsamında olmayan sözleşmelerini Türk parası cinsinden düzenlemeleri zorunludur.