Türkiye'nin faaliyet kârı liderleri

Bir zamanlar şehrin dışı olarak kabul edilen Levent'te, 1952 yılında ilaç fabrikasını kuran Eczacıbaşı Ailesi soyisimleriyle müsemma ana faaliyetlerini istikrarlı ve başarılı bir şekilde yönetememiş olsalar, 12 bin kişiye istihdam sağlayan 6,7 milyar TL cirosu olan bir grup yaratabilirler miydi? Ya da 1958 yılında gazetelere verdiği ilanlarla boru siparişlerini Galata Abit Han'daki mütevazı ofisinde toplayan Borusan, esas faaliyetlerine ilişkin yönetim başarısı göstermeseydi, bugün ABD'de boru üretimi konusunda girişimde bulunabilir miydi? Örnekleri çoğaltmak mümkün. Tüm bu örnekler başarılı iş hikayelerinin çekirdek işlerin -uluslararası literatürdeki adıyla 'core business'- genişlemesi ve büyümeye olanak sağlaması ile oluştuğunun ispatı adeta.

Dolayısıyla şirketlerin başarı kriterleri açısından esas faaliyet alanlarında gösterdikleri yoğunlaşmanın önemli olduğunu söylemek mümkün. Turkishtime “En Çok Kazandıran CEO'lar” araştırmasında şirketlerin kendi alanlarından elde ettiği faaliyet kârının toplam kaynaklara oranını temel alan ek bir çalışma da hazırlandı. Bu çalışmada, şirketlerin finansman giderlerinden önceki kârını gösteren faaliyet kârlarının toplam kaynaklara oranı dikkate alındı. Böylelikle bir üst yönetimin elindeki toplam kaynaklarla sadece kendi alanındaki faaliyetlerini ne derece başarılı bir şekilde yönettiği ortaya çıkacaktı. Mali tabloları halka açık olan yaklaşık 450 şirketin faaliyet kârı ve toplam kaynaklarına ilişkin veriler derlendi ve son beş yılda şirketlerin faaliyet kârının toplam kaynaklara oranının ortalaması alındı. Çıkan sonuçlar öncelikle şirketlerin yer aldığı sektörler bazında puanlandı. Böylelikle şirketlerin içinde bulunduğu sektörlerin faaliyet kârlarına etkilerinin arındırılması amaçlandı. Bunun yanında tüm şirketler, kendi aralarında da puanlandı. Sonunda ortaya iki puan çıktı. Bu puanların ortalamasının alınmasıyla da Türkiye'nin son beş yılının finans dışı sektörlerdeki faaliyet liderleri listesi oluştu.

İlk sırada Dardanel var

Oluşan listenin ilk sırasında Dardanel yer alıyor. Son zamanların belki de en gelgitli iş hikayelerinden biri olan Dardanel'in kendi faaliyetine odaklanmasının son beş yılın sonuçlarına yansıdığı görülüyor. Şirketin beş yıllık faaliyet kârlarının toplam kaynaklarına oranının ortalaması yüzde 162 seviyesinde gerçekleşti. Dardanel'in kendi faaliyetiyle özdeşleşmiş bir markası bulunuyor. Bu durum şirketin kendi faaliyet alanlarının yaygın penetrasyonuna uygun bir zemin hazırlarken, faaliyetlerden edilen kârların elindeki kaynaklara göre gelişmesine de olanak sağladı. Şirketin balık konserveciliği olarak spesifik olarak belirlenmiş faaliyet odağındaki pazar payı da bu verilerin ortaya çıkmasında önemli pay sahibi. Son rakamlar, şirketin balık konserveciliği alanında yüzde 75'in üzerinde pazar payı olduğunu ortaya koyuyor. Bu kapsamda veriler Niyazi Önen liderliğindeki üst yönetimin kendi faaliyet alanına yoğunlaşmasının derecesini de gözler önüne seriyor.

Demir-çelik şirketlerinin faaliyet kârları gelişti

Ana faaliyet alanlarındaki başarıyı ölçen bu çalışmada oluşan sektörel etkilerin arındırılması dolayısıyla listenin dengeli bir dağılımı var. Başka bir ifadeyle sektörel etkiler arındırıldığı için faaliyet kârları kapsamında sektörlerinin öne çıkan şirketleri üst sıralarda kendilerine yer buldular. Fakat tablo ortaya çıktığında iki demir-çelik şirketinin listenin 2. ve 3. sırasında yer aldığı görüldü. Erdemir ve Kardemir son beş yılın faaliyet kârlarının toplam kaynaklarına oranında reel sektörde öne çıkan şirketler oldular. İki şirketin faaliyetlerindeki yoğunlaşmanın bu verilerin ortaya çıkmasında temel sebep olduğu ifade edilebilir. Fakat bu sonucun ortaya çıkmasında sektörün dinamiklerinin de değerlendirilmesi gerekir. Demir-çelik sektörünün son beş yılda iniş çıkışlarla da olsa dış pazarlarda belli bir etkinliğe ulaştığı görülüyor. Sektörün çatı örgütlerinin yaptığı sunumlarda, özellikle çelik ihracatında pozisyonun geliştiği ifade ediliyor. Son yıllarda çelik sektöründe dünya genelinde yaşanan durgunluktan Türkiye de etkilendi. Buna rağmen, 2012'de Türkiye dünyanın en büyük sekizinci çelik ihracatçısı iken 2013 yılında yedinciliğe yükseldi. Bu ivme araştırmanın sonuçlarına da yansımış durumda. Öte yandan demir-çelik sektörü ile birlikte ilk 50 içinde çimento şirketlerinin de yoğunlaştığı görülüyor.

Peki kim kaybetti?

Bu tabloda ortaya konan veriler, Türkiye iş dünyasının son beş yılı için faaliyet alanları ile ilgili bir barometre işlevi görüyor. Fakat faaliyet alanında öne çıkan sektörler olduğu gibi ekside olan sektörler de var. Faaliyet kârlarının toplam kaynaklara oranına bakıldığında basın-yayın sektörünün ekside olduğu görülüyor. Gazetecilik ile kağıt ve selüloz şirketlerinin faaliyet kârlarında son yıllarda bir düşüş yaşandığı görülüyor. Kaybedenler kulübünde yatırım holdinglerinin ağırlık oluşturduğu da dikkat çekiyor. Ekside olan 77 şirketin 8'i yatırım holding konseptiyle faaliyet gösteriyor.