Resim satın alırken duygu mu akıl mı belirleyici olmalıdır? Sanat ekonomisi yazarı İsmail Hatunoğlu'nun kaleminden

Resme duygu ile bakmak ne demektir? Resim ile ilgili yorumlarda duyguya hitap eden kavramlar kullanıldığında duygusal bir bakıştan bahsedebilir miyiz? “Çok güzel, hüznü çok iyi yansıtmış, renkler coşkulu, insana yaşama sevinci veriyor.” vb. Akıl ile bakmak ne demektir? “Desen, yerleştirme, doku, tasarım, yenilik, konu, renk uyumu” vb. kavramlar kullanıldığında akılcı bakıştan mı bahsetmiş  oluruz?

Aslında her iki bakış açısı da birbirini tamamlayan benzer ve karşıt öğelerle donatılmıştır. Şöyle ki; insan ruhuna rahatsızlık veren olumsuz bir konuyu akılcı ve sağlam temeller üzerinde şekillendirmişse sanatçı siz de izleyici olarak “çok güzel bir resim” yorumunda bulunabilirsiniz. Dolayısıyla, çirkine güzel dediğinizde bir çelişki yaşamamış olursunuz.

Bu bizi “resme nasıl bakmamız gerekir?” sorusuna götürür. Fotoğraf çekmek ile resme bakmak bence benzer özellikler gösterir. Öncelikle ortada nesnel bir gerçekliğin olması gerekir. Nesnel gerçekliğin (bu durumda bizatihi tuval resminin kendisi) görülmesi ve izleyicide bir etki bırakması sadece gerçekliğin kendisi ile ilgili değildir. İzleyenin bakış açısı ve donanımı ile de ilgilidir. Algılamak ve yorumlamak çift taraflı bir aktivitedir. Yani izleyicide etki bırakmak resimsel bir sorundur. Ancak, etkinin içeriği tamamen izleyici ile ilgilidir.

Başka bir bakış açısıyla, borsa işlemleri ile örnekleme yapmaya çalışayım. Bir hisse senedi satın alım kararı verirken firma markasına olan sempatiniz ne derece etkili olur? Cevabın “hiç” olduğunu biliyoruz. Hisse senedi satın alım kararını belirleyen ölçütler birden çok nedene dayanır ancak, bu nedenler tamamen borsa işleyişi ve dinamikleri ile ilgilidir. Firma marka değeri ile ilgili sizin algınız borsada işlem yaptığınızda hiç bir etki yaratmaz. Bununla birlikte, firmanın marka değeri veya sizin markaya olan bakışınız o firmanın ürününü satın alırken en önemli ölçütlerin başında gelebilir.

Resme bakışımız resim alma nedenimizle paralellik gösterir. Biraz daha somutlaştırırsak dekoratif amaçlı resim satın alımında renk ve konu seçimi sizin için belirleyici unsur iken, koleksiyonunuzda eksik kalan bir sanatçının işini edinme isteğinde diğer koşulların yanında renk ve konunun pek fazla önemi olmayabilir.  Resmin ne anlattığı da satın alma nedenine bağlı olarak kimileri için ilk sırada yer alırken kimileri için önem sırasında çok gerilerde kalabilir.

Dolayısıyla “güzel resim” çok klasik bir tanımlama ile “kişiye göre değişir.” Zorlamanın pek fazla anlamı yoktur, kırılabilir.

Kimileri için “çirkin” olabilecek güzel resme iyi bir örnek Resul Aytemür resmidir. Bu sayımızda kendisi ile söyleşi yapılan usta sanatçı Resul Aytemür’ün hem söyleşisini hem de Summart Sanat Merkezi’nde devam eden sergisini izlemenizi tavsiye ederim. Resul Aytemür dünyasını keşfettiğinizde resmini seveceğinizden eminim.

İsmail Hatunoğlu