Avrupa Birliği’nden Google’a 4,34 Milyar Avroluk Rekor Ceza

FEVZİ TOKSOY

Üç yıl süren soruşturmanın ardından, 18 Temmuz 2018 tarihinde Avrupa Komisyonu (“Komisyon”) Android’e ilişkin yürütülmekte olan soruşturmaya ilişkin kararını verdi ve “2011’den günümüze Google’ın internet arama sektöründeki hakim durumunu pekiştirmek amacıyla Android cihaz üreticileri ve mobil şebeke operatörlerine hukuksuz sınırlamalar uyguladığı”na hükmederek, Google LLC’ye (“Google”) hakim durumun kötüye kullanılması sebebiyle 4,34 Milyar Avroluk para cezası verdi. Söz konusu ceza, bir rekor teşkil etmektedir ve ilgili sektörde büyük yankı uyandırmıştır. Ayrıca ilgili karar, hukuk davası talepleri açısından da Google’ın haksız uygulamalarından etkilenen tarafların tazminat taleplerine de kapı aralamıştır.

Android’e İlişkin Soruşturmaya Hakkında Öne Çıkanlar

Android, birçok üretici tarafından kullanılan dünyadaki en yaygın akıllı telefon işletim sistemidir. Komisyon’a göre, Avrupa’daki akıllı telefonların %80’i işletim sistemi olarak Android’i kullanmaktadır. Komisyon, Google’ın Android cihaz üreticilerine karşı davranışlarının, üç ayrı ihlal teşkil ettiğine hükmetmiştir. Bu kapsamda, Google:

• üreticilerin Google Arama ve Google Chrome uygulamalarını üretimde yüklemelerini Google Play Store’a (Uygulama Mağazası) erişimleri için şart koşmuştur,
• bazı büyük üreticiler ve mobil şebeke operatörlerine Google Arama uygulamasını üretimde cihazlara münhasıran yüklemeleri koşuluyla ödemeler gerçekleştirmiştir ve
• Google Apps'i üretimde yüklemek isteyen üreticilerin, Google tarafından onaylanmamış diğer alternatif “forked” Android işletim sistemi versiyonları ile çalışan cihazları satmalarına izin vermemiştir.

Komisyon’un kararı uyarınca, Google, internet arama hizmeti, lisanslanabilir akıllı telefon işletim sistemleri ve Android uygulama pazarında hakim durumda bulunmaktadır. Bu kapsamda, Komisyon, Google'ın Google Arama uygulamasını ve Google Chrome tarayıcısını Play Store'a hukuka aykırı şekilde bağladığı ve ilgili pazarları rakiplerine kapattığı kanaatine ulaşmıştır. Ayrıca, Komisyon, Google’ın uygulamalarını üretimde münhasıran yüklemeleri için cihaz üreticilerine sağladığı teşviklerin de ilgili pazarlardaki hakim konumunu pekiştirdiğini tespit etmiştir. Bu hususa yönelik olarak, Komisyon’un gerekçesinin ardındaki en önemli dayanak, belli hizmetlerin ön kurulumunun, güçlü “statüko önyargısı” nedeniyle piyasanın kapanmasına yol açmasıdır ki bu durum, tüketicilerin önceden yüklenmiş hizmetleri değiştirmeyi, teknik anlamda kolayca yapabilecek olmalarına rağmen, tercih etmemeleri anlamına gelmektedir.

Rekabet Hukuku Çerçevesinde Eleştiriler

İlaveten, Komisyon’un kararı, esasa ilişkin sınırlı bilgi içermesine rağmen yayımlanmasından hemen sonra şiddetli bir şekilde eleştirilmiştir. Eleştirilerin önemli bir çoğunluğu, Komisyon’un bu kararı dolayısıyla, tüketicilerin zarar görebileceği fikrinde yoğunlaşmaktadır. Birçok kişi Google’ın CEO'sunun “Android herkes için daha fazla seçenek yarattı, daha az değil. Güçlü bir ekosistem, hızlı inovasyon ve daha düşük fiyatlar yoğun rekabetin ayırt edici özellikleridir. Komisyon’un kararını temyize götüreceğiz.” açıklaması ile benzer görüşü paylaşmaktadır. Nitekim, Android’in kullanımı ücretsiz açık kaynak kodlu bir proje olmasından dolayı, Android inovasyonu arttırmakta ve sonuç olarak, tüketicilere fayda sağlamaktadır.

İlaveten, iOS'un Android'in doğrudan rakibi olmadığını kabul etmek mantıklı görünmemektedir. Dünyanın temel olarak “Android Kullanıcıları” ve “Apple Kullanıcıları” olmak üzere iki gruba ayrıldığı bir durumda, Komisyon’un Fenerbahçe ve Galatasaray’ın rakip olmadığını savunması bile daha kolay olacaktır. Somut bir dayanak ile desteklenemeyen bu duruma ek olarak, Komisyon ayrıca, Orijinal Ekipman Üreticileri (“OEM”) açısından, tek sebep olarak iOS’un OEM’lere elverişli olmamasını göstererek iOS ile Android arasında ikame edilebilirliğin bulunmadığını tespit etmiştir.

Son olarak, bazı eleştirmenler, Komisyon kararlarının, Araştırma ve Geliştirme’nin (“Ar-Ge”) birçok piyasada yavaşlamasına neden olduğunu gösteren bir dizi deneysel çalışmaya atıfta bulunmaktadır. “Global Innovation 1000”a göre Google, 11,8 Milyar Avro ile en büyük ikinci Ar-Ge bütçesine sahiptir. Komisyon kararının, Google’ı, Ar-Ge yatırımlarını kesmeye zorlayacağı muhtemel görünmektedir. Bu sebeple, piyasa gerçekleri de göz önünde bulundurulduğunda, Komisyon’un ilgili kararı etkin rekabeti ve inovasyonu önleyerek tüketicilere zarar verebilecektir.

Google Hakkında Açılan Güncel Soruşturma

Android soruşturması kapsamında verilen rekor cezanın yankıları sürerken Google, rekabet hukuku uygulamaları kapsamında ilgili otoritelerin radarına bir kez daha takılmıştır. Google’ın genel arama pazarındaki hakim durumunu kötüye kullanarak çevrimiçi alışveriş hizmetleri pazarındaki rakiplerinin faaliyetlerini zorlaştırdığı iddiası Avrupa’dan sonra Türkiye’deki rekabet otoritesi tarafından da değerlendirmeye konu olmuştur. Rekabet Kurulu tarafından yürütülen önaraştırma kapsamında, Google’ın 4054 sayılı Rekabetin Korunması Hakkında Kanun’un (“Rekabet Kanunu”) 6. maddesini ihlal edip etmediğinin tespitine yönelik olarak soruşturma açılmasına karar verilmiştir. Rekabet Kanunu’nun 6. maddesi, bir şirketin ilgili pazarda sahip olduğu hakim durumunu kötüye kullanılmasına yönelik yasakları konu almaktadır. Rekabet kuralları uyarınca bir şirketin hakim durumda olması tek başına ihlal olarak değerlendirilmemekte, şirketin hakim durumda olması sebebiyle sahip olduğu pazar gücünü, tüketici refahını azaltıcı nitelikteki eylemleri vasıtasıyla kötüye kullanması ihlal olarak kabul edilmektedir.

Benzer iddialar Haziran 2017’de Komisyon tarafından Google’a verilen 2,4 Milyar Avro (yaklaşık 14,5 Milyar Türk Lirası) para cezasının da temelini oluşturmaktadır. Ceza, verildiği dönemde Komisyon tarafından bir şirkete rekabete aykırılık gerekçesiyle verilmiş en yüksek para cezası olarak tarihe geçmiştir. Komisyon, soruşturma konusu uygulamaların 90 gün içerisinde rekabet kurallarına uygun şekilde düzenlenmemesi halinde Google’ın, ihlal devam ettiği sürece günlük bazda para cezası ile karşı karşıya kalacağını da öngörmüştür. Bu kapsamda, Google Shopping’e yönelik Avrupa pazarındaki rekabet kurallarına aykırı uygulamalar, Komisyon’un kararı ile uyumlu olarak, Google tarafından sona erdirilmiştir.