Turizme ikinci darbe Airbnb’den mi?

 

 

Otelciler rekabetçi fiyatları nedeniyle Airbnb’ye ciddi sayıda müşteri kaptırmaya başladı. Üstelik Airbnb'nin vergi avantajı da var. Yunanistan başta olmak üzere Avrupa ülkelerinin online konaklama şirketleri nedeniyle uğradığı vergi kaybı 200 milyon euro’yu buluyor. Türkiye’de de kayıp büyük. Turizmciler isyanda…

 

 

Haber: Şule Cengiz

 

Paylaşım sitelerinin serbest pazar dinamiklerini nasıl dönüştürdüğüne dair en iyi örneklerden biri, oda/ev kiralama ve rezervasyon hizmeti veren Airbnb kuşkusuz... İsmini seyahat etmeyi çağrıştıran 'air' (hava) ile otelcilikte 'oda ve kahvaltı' hizmeti anlamında kullanılan İngilizce 'bed and breakfast'ın kısaltmasından alan uygulama, evsahibi veya kiracı fark etmeksizin bir konutta ikamet eden herkesi birer turizm girişimcisi haline getiriyor. Eğer kiralamak istediğiniz bir odanız veya eviniz varsa (bu bir daire, villa, tekne, çadır, tren, tren kompartımanı veya bisiklet de olabilir) uygulamaya üye olup müstakbel kiracınızın sizi bulmasını bekliyorsunuz. Online referansınızın olması, sizi tercih edilebilir hale getiriyor. Eğer çok turistik bir kentte, referansı çok olan bir evsahibiyseniz oda kirasından elde ettiğiniz gelir o kadar artabiliyor. Konaklamanın süresi ve vergilendirme oranları söz konusu ülke veya kente göre değişebiliyor.

2008 yılında San Francisco, ABD'de dört genç girişimci tarafından kurulan Airbnb, tıpkı Uber gibi dünyanın en değerli startup'larından biri ve geçen yılki verilere göre tam 24 milyar dolar büyüklüğe ulaştı. Dünyanın en büyük otel zincirlerinden Marriot'un 4 binden fazla oteli, 13,8 milyar dolarlık yıllık geliri ve piyasa değerinin 21 milyar dolar olduğunu hatırlatalım. Airbnb, 2008'den bu yana 2,4 milyar dolar yatırım aldı. Türkiye dahil 192 ülkede, 34 bin şehirde faaliyet gösteriyor. 60 milyondan fazla üyeye sahip. Sadece geçen yıl 90 milyon rezervasyon aldı. Portföyünde 2 milyon adet konaklama opsiyonu sunan uygulamanın yıllık geliri 1 milyar dolar. 2020'ye kadar bu rakamın yıllık 10 milyar dolara çıkacağı tahmin ediliyor. Dünya genelinde online rezervasyon ve konaklama pazarının ise 61 milyar dolar büyüklüğü olduğu belirtiliyor.

 

AB kısıtlama getiriyor

Her ne kadar Airbnb, ulaştığı rakamlarla göz kamaştırıyor olsa da başta Avrupa Birliği ülkeleri olmak üzere girdiği pazarlarda belli regülasyon ve kısıtlamalarla karşılaşıyor. Yunanistan'ın online konaklama nedeniyle uğradığı vergi kaybının 200 milyon euro olduğunu açıklamasının ardından, AB'de paylaşım ekonomisine dahil olan bu hizmetlere ilişkin bir politika geliştirilmesi gereğine dikkat çekildi. Paylaşım ekonomisinin tüketiciler ve girişimciler için fırsatlar yarattığı, ancak bunun 'dengelenmemesi' halinde tek pazar stratejisine zarar vereceği  belirtildi. Mayıs ayında alınan karar doğrultusunda online uygulamaların pazardaki yerini belirleyecek bir rehber oluşturulacak ve buna uygun yasal düzenlemeler üye ülkelerin kararına bırakılacak. Anlaşılan o ki AB, vatandaşlarının da gelir ettiği bu hizmetleri yasaklamayacak. Onun yerine, küçük ve orta ölçekli işletmeleri olumsuz etkileyen bu uygulamalarla ilgili 'sınırlamalara' gidecek. Halihazırda Almanya'nın başkenti Berlin'de Airbnb'nin faaliyetlerine Mayıs ayında resmen kısıtlama getirildi. Buna göre Berlin'de bir evin tamamının kısa süreli kiralanması yasaklandı. Airbnb ve diğer online konaklama şirketlerinin faaliyetlerine kısıtlama getiren kent yönetimi, bu yasağa uymayanlara 78 bin euro para cezası kesecek. Yasağın öncelikle amacı, konaklama sektöründe faaliyet gösteren düşük cirolu yerel işletmeleri korumak.

Aslında Airbnb'ye yönelik ilk kırmızı kart, geçen yıl Şubat ayında Hollanda'nın başkenti Amsterdam'dan gelmişti. Kentteki otel işletmecileri, vergiye tabi olmamasından ötürü uygulamaya itiraz edince şirket, ev sahipleri adına müşterilerden yüzde 5 vergi almaya başladı.

İzlanda da sınırlamalar getirmek üzere olduğunu açıkladı. Nüfusu 335 bin olan ülkede geçen yıl turizm hacmi yüzde 29 arttı ve “Game Of Thrones” dizisinin etkisiyle bu yıl 1.6 milyon yabancı turist bekleniyor. Ülkenin şu anda binlerce yeni otel odasına ihtiyacı var. Ancak hükümet söz konusu turizm patlamasına karşın, doğanın ve kültürel değerlerin korunması amacıyla online konaklama hizmetlerini 90 gün ile sınırlayacak ve yılsonunda evsahiplerinden vergi alacak.

İngiltere'de Maliye Bakanı George Osborne, 2 bin sterline kadar olan gelirlerden vergi alınmayacağını belirterek, böylece büyük çoğunluğu Londra'da olmak üzere yarım milyon kişinin paylaşım ekonomisinden gelir yaratabildiğine dikkat çekti. New York'ta ise 30 günden az konut kiralamasına izin verilmeyen mevzuattan yola çıkan iki belediye meclis üyesi, bunun yolunu açan Airbnb'ye karşı yasal olarak harekete geçilmesi çağrısında bulundu. İstatistiklere göre, kentte kiralamaların yüzde 10’u Airbnb üzerinden yapılıyor. Bu rakamın ekonomik karşılığı yıllık 302,9 milyon dolar. Kiraya verilmek üzere listeye konulan evlerin en az yüzde 55’inin ise yasal yönden aykırılıkları olduğu göz önünde bulundurulursa uygulamaya itirazı olan kent yönetimlerine yenilerinin ekleneceğini söyleyebiliriz.

Gelişmeler karşısında Airbnb cephesinde neler oluyor peki? Şirketin kurucularından Nathan Blecharczyk, faaliyet alanlarını genişleteceklerini belirterek, ev sahibi/misafir 1 milyondan fazla üyenin katılabileceği turistik ve sportif turlar, eğlence aktiviteleri düzenleyeceklerini söyledi.

 

Airbnb tur operatörü mü?

Türkiye’de de otelciler, büyük kayıplar yaşamamak için paylaşım sitelerine karşı bir an önce önlem alınmasını talep ediyor. Ülkemizdeki faaliyetlerini  Almanya üzerinden yöneten Airbnb çoğunlukla İstanbul, Antalya, Bodrum ve İzmir çevresinde tercih ediliyor. Ancak Türkiye'de Antakya'dan Diyarbakır'a, Mardin'den Şanlıurfa'ya yabancı turistin ilgisini çeken onlarca alternatif destinasyon var. Airbnb Avrupa Operasyon Direktörü Pawel Majak, Türkiye'deki potansiyeli gördüklerini ve İstanbul odaklı yeni planlama stratejileri geliştireceklerini belirtiyor. Türkiye ile ilgili güvenlik endişelerinin yersiz olduğunu belirten Majak, yine de, güvenlikle ilgili bir sorun yaşanması halinde ev sahibine 1 milyon dolara kadar garanti sunduklarını söylüyor. Majak'a göre Türk kültürünün misafirperverliği, güvenlik endişelerini unutturacak kadar güçlü. Ancak Türk turizmciler aynı görüşte değil. Bu yılı büyük zararlarla kapatacak olan Türk otel işletmecileri, ikinci bir darbeyi de Airbnb’den yediklerini ve haksız rekabetle karşı karşıya olduklarını iddia ediyor. Türkiye Otelciler Birliği (TÜROB), kayıt dışı olarak günlük kiralanan yerlerin yasal statüye kavuşturulması için başlattığı çalışmaları hızlandırarak sürdürüyor. Birlik, 'kayıtdışı kiralama' ile ilgili uyarılara yer veren raporu Başbakan Binali Yıldırım’a iletti.  Hem devletin hem de sektörün maddi ve manevi büyük zararlara yol açan sorunun çözüme kavuşturulması yönünde kamu nezdinde girişimlerde bulunan TÜROB'un konuyla ilgili acil bir yasal düzenleme yapılması konusunda çağrısı da var. Buna göre, turist sayısında önemli oranda düşüş yaşanan bugünlerde kayıtdışı günlük kiralamaların devleti maddi kayıplara uğrattığı gibi sektörü de büyük bir haksız rekabet ile karşı karşıya bırakıyor ve kalıcı bir önlem henüz alınmış değil. TÜROB’a göre otellere kıyasla düşük maliyetlere bağlı olarak geceleme ücretlerinin de düşük olması nedeniyle otellerin bu konsept ile rekabet edebilmesi mümkün değil.

 

 

GÖRÜŞ - 1

 

“Yönetmeliklere uymayan, denetimsiz bir rekabet var”

TÜROB Yönetim Kurulu Üyesi Levent Erdoğan

“Airbnb dünya çapında bir portal. Türkiye'deki karşılığı olan Hemenkiralik.com, Sahibinden.com gibi birkaç tane portal daha günübirlik kiralama yapıyor. Bu tür kiralamalar bir apartman dairesi bazında yapıldığı gibi komple müstakil binada da yapılabiliyor. Ancak bu tür uygulamalar yasal standartları karşılamadığı için otel ruhsatı alamayan müstakil binalarda, büyük sitelerin içerisinde tamamen kayıtdışı şekilde gerçekleştiriliyor. Ortada büyük bir haksız rekabet söz konusu. Burada herkesin şu empatiyi kurmasını rica ediyoruz. Avrupa da olaya bu şekilde bakıyor: Bir sitenin içerisindeki üç-beş dairenin sürekli bu şekilde, hiçbir şekilde kontrolünü sağlayamadığınız insanlar tarafından kullanılması sizin oradaki komşuluk haklarınızın tamamen yok edilmesi demektir. Bir otel yatırımı için çok sayıda yönetmeliğe uymak zorundasınız. SGK priminden KDV'ye, Gelir Vergisi'nden Kurumlar Vergisi'ne kadar bin bir vergiyle muhatapsınız. Ama otellere alternatif olarak ortaya çıkan bu oluşumlar kayıtdışı. Otellerin tamamı, belediye belgeli de olsa, bakanlık belgeli de olsa denetleniyor. Kiralık evlerde ise böyle bir denetim yok. Dolayısıyla ülkemizin imajına da zarar verebilecek durumlar ortaya çıkabiliyor. Airbnb'nin vergilendirilmesine ilişkin ülkemizde bir çalışma ne yazık ki yok.”

 

 

 

GÖRÜŞ - 2

 

“Tam anlamı ile bıçak sırtındayız”

Elite World Hotel İstanbul Genel Müdürü Gürkan Akbay

“Turizm ve turizmciler, zaten bir süredir artan şiddet ve terörden çok rahatsız. Patlayan her bomba, her silahlı çatışma ve bunların görsel medyadaki sunumu turizmi vuruyor. Bu yıl sektörde işlerin yüzde 50’sini kaybettik. Artık önümüzü görebildiğimiz, bütçelerimize yansıyan bir algı oluşturamıyoruz. Tam anlamı ile bıçak sırtındayız. Biz tam bununla uğraşırken online uygulamalar ikinci bir kabus oldu bizim için. Bu işi vergisi ile prensibiyle düzgün yapanlar olduğu gibi, Airbnb gibi tamamen rekabet kurallarına aykırı şekilde kayıtdışı ekonomi içinde yapanlar da var. Herkes istediği gibi yatağını, evini satışa çıkarabiliyor. Ne vergi ne de bir istihdam yaratmadan… Bu kayıtdışılık terör ve teröriste de zemin hazırlıyor. Bugün İstanbul’un her sokağında, her direğinde günlük-haftalık kiralık ev oda ilanları var. Bu iş hangi gelire ve hangi vergi dilimine giriyor? Kim denetliyor? Tam bir kabus.”

 

 

GÖRÜŞ - 3

 

“Vergiler arasında büyük fark var”

Euromarmara İş Geliştirme Sorumlusu Merve Güner

“Airbnb ve benzeri uygulamaların turizm sektöründe tercih edilmesinin sebebi fiyatlarının rekabetçi olması. Airbnb’nin yatak kapasitesi, zincir otellerin oda kapasitelerinin çok üzerinde. Buna karşılık, çalışan kişi sayısı 1500. Sadece Avrupa’daki otellerde çalışan personel sayısı ise 2 milyonun üzerinde. Bu rakamlara bakınca Airbnb’nin Türk turizmini de olumsuz etkilemesi kaçınılmaz. İstanbul, metropoller arasında en çok ev ve oda kiralaması yapılan kentlerin başında geliyor. Çünkü kent büyük ve Türk evlerinde oda sayısı oldukça fazla. Alternatif çok ve misafirperverlik tatmin edici. Kriz ile birlikte ciddi sıkıntı yaşayan otelciler, Airbnb’nin rekabetçi fiyatları nedeniyle hissedilebilir boyutta iş kaybediyor. Üstüne üstlük vergilendirmede de haksız rekabet söz konusu. Airbnb hem evsahibine (yüzde 3) hem de konuğa (yüzde 6-12) vergi uyguluyor. Fakat otelcilerin ödediği vergi ve sigorta ücretleri bu oranların çok daha üzerinde. Emlak vergisi, otele alınan gıdalar üzerinden ödenen vergiler, sigorta ücretleri, elektrik, su, gelir vergisi gibi masrafları da unutmamak gerek.”

 

 

KUTU – 1

Online konaklamada sürprizler yaşanabilir

Airbnb referans sistemiyle çalışıyor. Öncelikli olarak oda veya evi kiralayan kişinin, evsahibinden emin olması gerek. Ancak uluslararası medyaya da yansıyan öyle örnekler var ki, evsahiplerini şaşırtmış durumda. Kaliforniya'nın Ojai kentinde 1929 yılı yapımı bir villa sahte bir kimlikle kiralanarak porno film seti haline dönüştürülmüş. Evsahibesi Kristina Knapiç, evin film setine çevrilmiş halini gördüğünde şok geçirmiş. Yine ABD'de, bu kez FlipKey isimli konaklama sitesi üzerinden kiralanan Massachusetts'teki bir villada çıkan arbedede ise genç bir adam vurularak öldürüldü. Hafta sonu için kiralanan bir evde, 100 kişilik bir parti düzenlendi, konuklardan biri partide çıkan kavgada hayatını kaybetti. Avustralya'nın Gold Coast isimli sahil bölgesinde yaşanan olayda ise, Airbnb üzerinden geçen yeni yıl tatilinde bir sahil evi kiralayan Jacquie Young ve Dieter Winkler çifti, kiraladıkları evde kenevir yetiştirildiğini polislerin eve baskın düzenlemesiyle öğrendi.

 

 

KUTU – 2

Filistin-İsrail anlaşmazlığına taraf oldu

Airbnb'nin Filistin topraklarındaki Ramallah ve Nablus'taki evleri İsrail toprağı olarak göstermesi, uluslararası bir tartışmaya dahil olmasına da neden oldu. İsrail, Batı Şeria'daki bu iki kenti İsrail toprağı olarak listelemesi, Airbnb'nin söz konusu uluslararası tartışmaya taraf olması olarak yorumlanırken, Batılı ülkeler 1949 anlaşması gereği bu toprakların İsrail'e ait olmadığını savunuyor.

 

 

KUTU – 3

Standart bir odadan ayda kaç TL kazanabilirsiniz?
Turkishtime ekibinden arkadaşlarımız Roma, Paris, Atina, Londra gibi Avrupa'nın "en çok ziyaret edinilen kentler" listesinde bulunmayan bir Avrupa kentinde, Stockholm'de Airbnb'yi deneyim etti. İki milyon nüfuslu kentte, trenle 20 dakika uzaklıktaki bir banliyöde iki katlı bir evde 3 gece-4 gün konakladılar. Evin üst katında özel banyolu geniş bir odada oda-kahvaltı konaklama ücreti için 420 TL ödediler. Üstelik arkadaşlarımız konaklamayı kentin en kalabalık olduğu, 2016 Eurovizyon Şarkı Yarışması'nın düzenlendiği günlere denk getirerek ev sahiplerinin kira ücretlerini "kendi içinde bir serbest piyasa ekonomisine göre" nasıl artırdığını gözlemledi. Kent merkezindeki ev sahipleri artan talebe göre yüzde 150'ye varan fiyat artışlarına giderek, bir apartman dairesinin günlük konaklama fiyatını 3-4 yıldızlı bir otel fiyatına kadar yükseltti. Arkadaşlarımızın kaldığı evin sahibi bir odadan ayda ortalama 600-700 euro (ortalama 2 bin 150-2 bin 300 TL) kazandığını belirtiyor. Bazı ev sahipleri kiracıların kullanacağı sabun, tuvalet kağıdı gibi temizlik maddeleri için ücret talep edebiliyor. Öte yandan çoğu ev sahibi, boşaltılan her oda veya evin temizliği için kiracıdan ücret talep ediyor.

 

 

TEMEL VERİLER

 

Şirketler de ev kiralıyor

 

* 50 bin

Airbnb'nin online hizmetinden yararlanarak otel-konaklama masrafını azaltan şirket sayısı 

 

* %77

İki veya daha fazla kişi tarafından yapılan ev kiralamalarının oranı. Tek başına seyahat edenler daha küçük bir grubu oluşturuyor.

 

* 17 milyon

2015 yaz sezonunda Airbnb'den hizmet alan kişi sayısı.

 

* 54 bin

2015 yılı verilerine göre 54 bin farklı kentten kullanıcı Airbnb'yi kullandı. Bu kişilerin yaş ortalaması 34. Yüzde 54'ü kadın, yüzde 46'sı erkek. Kat ettikleri toplam mesafe ise yaklaşık 10 milyar kilometre.

 

* 7 bin 350 $

ABD'de bir ailenin bu hizmetten elde ettiği ortalama kazanç. Bu rakam orta sınıf bir ailenin yıllık kazancının yaklaşık yüzde 14'üne tekabül ediyor.

 

*250 bin

Geçen yıl dünya genelinde 12 bin kişi ise yatakhanede, 13 bin kişi kalede, 50 bin kişi teknede, 250 bin kişi ise karavanda konaklamayı tercih etti.