Serbest ticaret anlaşmaları havada uçarken Türkiye!
Dünya 2019 yılında çok önemli serbest ve çok taraflı ticaret anlaşmalarına şahit oldu!
Avrupa Birliği ve Güney Amerika Serbest Ticaret Anlaşması yürürlüğe girdi; Avrupa Birliği Vietnam Serbest Ticaret Anlaşması Yürürlüğe girdi; Uzak Doğu ülkeleri ile Batı ülkelerinin imzaladığı Trans Pasifik Serbest Ticaret Anlaşması Yürürlüğe girdi. ABD ile Japonya Serbest Ticaret Anlaşması onaylandı. Brexit diyen İngiltere ayrı bir yapı olmaya karar verdi. ABD, Kanada, Meksika Nafta anlaşmasını genişletmek ve “Amcam” olarak ilerlemek üzere imzaları attılar.
"Afrika Kıtasal Serbest Ticaret Bölgesi" (AfCFTA) anlaşması için Nijer'in başkenti Niamey'de bir araya geldi. Afrika ülkeleri kendi ülke grupları arasında insan ve sermaye geçişini kolaylaştıracak adımları sonrasında Namibya’da attı.
Türkiye bu gelişmeleri yakından takip ediyor mu? Biz ne durumdayız diye aklınızdan geçtiğini tahmin etmek zor değil bir bakalım neler yapmışız:
1- Çok iyi bir anlaşma diye imzaladığımız Türkiye- Ürdün serbest ticaret anlaşmasını; Ürdün’ün geçen süreçte bize olan ihracatını 10 kat artırması üzerine askıya aldık!
2- Japonya ile 2019 Kasım da imzalanılacak denilen anlaşmadan henüz ses yok!
3- Karadağ İle 2010 yılında yapılan Serbest ticaret anlaşması çalışmayınca ilave maddeler ekledik sonuç nasıl olacak takip edelim.
4- ABD İle 2019 yılında Serbest Ticaret Anlaşması ve 100 milyar dolarlık dış ticaret hedefi konusu zaten başından ölü doğmuştu ve bu konuyu gündeme getirenler bunu biliyordu; Sunumlarda kaldı....
5- İngiltere ile Brexit sonrası görüşmeler ifade edildiği devam ediyor. Sadece 1,5 yıldır yapılan yorum şu anlaşmalı olursa 2 milyar dolar anlaşmasız olursa, 5 milyar dolar ihracatımız zarar görür; zarar görecekler ise aşağıdaki gibidir;
6 - Afrika İle ilgili son 3 yıldır herhangi bir ilerleme yok!
Konuyu biraz daha derinleştirelim!
7- Dünya üzerinde bir ülkenin menfaatlerini en az düzeyde koruyacak şekilde imzalandığı düşünülen anlaşma Türkiye - Güney Kore serbest ticaret anlaşması idi. Yıllar sonra gidip bu kötü olmuş; iyi tartmamışız diye düzelttik. Düzeltilen metin sonrasında neler olduğunu Ticaret Bakanlığı sektörlere anlatabilir!
8 - Pakistan ile uzun süre müzakereler devam etti; tam imzalayacakken görünmez bir el "bu anlaşmayı imzalarsak rekabet edemeyiz Pakistan ile" dedi ve anlaşma çöp oldu. Neden sonuna kadar gelen anlaşmanın başında bu öngörülmedi bunu da Ticaret Bakanlığı sektörlere anlatabilir.
9- Türkiye - İran tercihli ticaret anlaşması son 7 yıldır ha bugün ha yarın haftaya kesin yıl sonu derken hala sektörler sonucunu bekliyor.
10- Ukrayna - Türkiye serbest ticaret anlaşması görüşmelerine 2012 yılında başlandı. 2018 sene başında iki ay sonra dendi. 2019 Mart’ta Haziran dendi...
11- Katar ile Türkiye arasında anlaşma sağlanan serbest ticaret anlaşması iç onay süreci nerede ise 2 yıldır bekliyor...
12- Gana en ilginci Ticaret Bakanlığı internet sitesinde şöyle yazıyor; "Türkiye Cumhuriyeti ile Gana Cumhuriyeti arasında STA Müzakerelerinin IV. turu 19-21 Kasım 2013 tarihlerinde Akra’da gerçekleştirilmiş olup imza töreninin 2015 yılı içerisinde yapılması planlanmaktadır." Demekki bu tarihten sonra linki kimse tıklamamış! Yıl malum 2020...
13-Lübnan iç onay bekliyor! Sudan iki yılı geçti ama yönetim iki kere değişti ilerler mi metin hala geçerli mi emin değilim.
STA'lar ile ilgili Ticaret Bakanlığı sayfasına https://ticaret.gov.tr/dis-iliskiler/serbest-ticaret-anlasmalari/genel adresinden ulaşabilirsiniz.
Çalışırken yıllarca ilgili makamlara yazdım: sadece bürokratlarımızla bu iş olmaz; görüşmelere özel sektörden de temsilciler götürülmeli; kahve aralarında ve akşam yemeklerinde görüşleri alınmalıdır diye; bir kere Rusya Kek toplantısına özel sektörün usulen çağrıldığını hatırlıyorum.
Sonuç olarak; bu işi yürüten Ticaret Bakanlığı imzaladığımız serbest ticaret anlaşmaları sonrasında ne kazanmış (yapılan ekonometrik modellemelerde serbest ticaret anlaşmalarının ülkemiz ihracatında anlamlı bir etkisi görülmediği bilinmektedir.) ülkemiz; ne kaybetmiş ; revize gerekiyor mu; niye yenilerini yapamıyoruz; girişimler nelerdir kamu oyuna detaylı olarak bilgi aktarmalıdır.
Tüm dünyada yapılan anlaşmalardan etkilenecek sektörlere bu konularda yeni Pazar açma noktasında çalışma yapmakla yükümlü Ticaret Bakanlığı ne yaptığını haftalık olarak sektörle paylaşırsa en azından çalıştıklarını özel sektör de yakından görecektir.
Dünya rekabet endeksinde 61. Sırada yer alan ülkemizin herhangi bir serbest ticaret anlaması imzalaması veya dünyada imzalanan diğer anlaşmalar sonrası durumda oluşacak gelecek projeksiyonu sektörlerimiz açısından büyük önem taşımaktadır.
Selçuk ŞAĞBAN
Yönetim Danışmanı